Mendeley  

Zotero  

Dadashzadeh N, B. Kasiri M, Rashid H, Hamedpour Darabi M, Abedi A, Aslani A. (2025). Dating of Pottery Fragments Recovered from the Archaeological Sites of Kul Tepe Gargar and Dava Göz Khoy Using the Archaeomagnetic Method. JRA. 10(2), 1-29. doi:10.61186/jra.10.2.370
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-370-fa.html

دیرینه مغناطیس یکی از رشته‌های بین دانشی علوم ژئوفیزیک و باستان‌شناسی است که به بررسی تغییرات میدان مغناطیسی کره زمین در طول دوره تاریخ حیات بشر می‌پردازد. در این روش محققان از تغییرات دوره‌ای میدان مغناطیسی زمین و ویژگی برخی از آثار باستانی که توانایی آشکار ساختن مؤلفه‌های جهت و شدت میدان مغناطیسی زمین را دارند بهره می‌گیرند تا امکان تعیین سن نسبی آثار باستانی را فراهم کنند. نمونه‌های مورد مطالعه در این پژوهش از سفال‌های محوطه باستانی کول تپه جلفا و محوطه دَوَه گُز خوی انتخاب گردید. نمونه‌ها در رده‌های سنی مختلف از دوره نوسنگی تا دوره کورا ارس II (2638-5215 ق.م) قرار دارند که قبلاً سن آن‌ها با روش مطلق C 14 تعیین شده است. هدف از این مطالعه، ترسیم نمودار شاخص از تغییرات دوره‌ای زاویه میل مغناطیس باستان و تهیه یک ابزار سال‌یابی نسبی برای تخمین سن ‌ مجهولی است که منسوب به بازه زمانی مورد مطالعه است. در همین راستا از روش‌های آزمایشگاهی اندازه‌گیری پذیرفتاری مغناطیسی جرمی با دستگاه کاپابریج، تشخیص حضور کانی‌های سوپر پارا مغناطیس به روش پذیرفتاری مغناطیسی وابسته به فرکانس با استفاده از دستگاه بارتینگتون و کانی‌شناسی مغناطیسی توسط دستگاه پذیرفتاری سنج (Multi-Function Kappabridge) اندازه‌گیری می‌گردد. برای از بین بردن مغناطیس ثانویه و تعیین مغناطیس اصلی به روش مغناطیس زدایی حرارتی استفاده گردید. نتایج حاصل نشان می‌دهد که مغناطیس هر دو منطقه نزدیک به هم بوده و نمونه‌های هر دو محوطه میزان پذیرفتاری مغناطیسی تقریباً مشابهی داشته‌اند. حامل اصلی مغناطیسی در همه نمونه‌ها مگنتیت و تیتانو مگنتیت بوده و برگشت‌ناپذیر بودن منحنی‌های نمودارهای مغناطش – دما نشان از ناکافی بودن پخت نمونه‌ها است. مقایسه نمودار منحنی شاخص ترسیم شده از تغییرات زوایای میل مغناطیس باستان برای بازه زمانی مورد مطالعه با نتایج مناطق مجاور (بالکان) و با دوره زمانی مشابه تطابق نسبتاً خوبی داشته است.