Mendeley  

Zotero  

Hosseini Someah M, Azadi Boyaghchi M, Pourtahmasi K, Afsharpour M, Nejad Ebrahimi S. (2025). The Structural and Appearance Characteristics of two Manuscripts from the 5th Century AH Belonging to Malek National Library and Museum Institute. JRA. 10(2), 225-242. doi:10.61186/jra.10.2.408
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-408-fa.html

نخستین کاغذهای تاریخی در ابتدایی‌ترین شکل، اطلاعات ارزشمندی را از فنّاوری ساخت خود حاصل می‌آورند و همچنان مورد تحقیق و بررسی‌اند. هدف این پژوهش بررسی ویژگی‌های ساختاری و ظاهری کاغذهای دو نسخه‌خطی اولیه متعلق به قرن 5 ه.ق است. برای این منظور مطالعات کتابخانه‌ای، اطلاعات توصیفی پیرامون کاغذهای تاریخی را فراهم ‌آورد و از طریق آزمون‌های میکروسکوپی نوری و پلاریزان، میکروشیمیایی و دستگاهی SEM_EDX ماهیت وجودی مواد آلی و معدنی تعیین گشت. ویژگی بصری و ظاهری کاغذها با استفاده از دستگاه‌های رنگ‌سنجی و صفحات نوری بررسی شد. نتایج نشان می‌دهند که الیاف گیاهان کتان و شاهدانه الیاف پایه‌ای و سلول‌های همراه آنان فیبرهای جانبی ماده سازنده در کاغذهای این نسخ خطی هستند. وجود سلول‌های همراه گیاهی همچون آوندها و پارانشیم‌ها در این کاغذها مؤید استفاده از خود گیاه در تهیه کاغذهای این نسخ خطی است. مواد معدنی در تصاویر SEM و در تطبیق با داده‌های EDX وجود کربنات کلسیم (آهک) و احتمالاً گل سفید و یا ماده قلیایی شُخار را نشان می‌دهند که ساختاری متفاوت از شکل کریستال‌های گیاهی ستاره‌ای اگزالات کلسیم شاهدانه دارند. پراکندگی غیریکنواخت الیاف در خمیر کاغذهای این دو نسخه‌خطی، عدم وجود خطوط زنجیره‌ای و حضور خطوط موازی ناشی از اثر خطوط قالب کاغذسازی که از راستای مستقیم منحرف شده‌اند و با فاصله زیاد از یکدیگر قرار گرفته‌اند مبیّن اولین قالب‌های کاغذسازی هستند. ضخامت کاغذها در مقطع عرضی نسبتاً زیاد است و پوشش سطحی هر دو کاغذ از آهار نشاسته گندم و برنج برخوردار است. کاغذ نسخه خطی 5922 تیره‌تر از نسخه خود رنگ 345 است و دارای لکه‌های آهن‌دار است و از میزان کم آهار نشاسته برنج بهره‌مند شده است.