سال 8، شماره 2 - ( 1401 )
سال 8 شماره 2 صفحات 33-17 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mokhtarian Z, Vahdati Nasab H, Rezaee K. Sourcing the Raw Material of Malehbozhan Stone Artifacts with Petrography and Geochemistry. JRA 2022; 8 (2) :17-33
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-310-fa.html
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-310-fa.html
مختاری زهرا، وحدتی نسب حامد، رضایی خلیل. منشأیابی ماده ی خام دست افزارهای سنگی محوطه مله بوژان بر اساس مطالعات پتروگرافی و ژئوشیمیایی. پژوهه باستان سنجی. 1401; 8 (2) :17-33
زهرا مختاری* 
1، حامد وحدتی نسب2 
، خلیل رضایی3
1، حامد وحدتی نسب2 ، خلیل رضایی3
1- گروه باستان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران ، zahra_mokhtari31@yahoo.com
2- گروه باستان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3- گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
2- گروه باستان شناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
3- گروه زمین‌شناسی، دانشکده علوم زمین، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران
چکیده: (1567 مشاهده)
دره‌های میانکوهی زاگرس ازجمله مناطق جغرافیایی مهم در پژوهش‌های پارینه‌سنگی این منطقه‌اند. پژوهش‌های باستان‌شناسی اخیر نشان داده‌اند که برخی محوطه‌های پارینه‌سنگی در زاگرس از نوع محوطه‌های باز هستند و در مجاورت برونزدهای رادیولاریتی سنگ چرت واقع شده‌اند. محوطۀ مله‌بوژان واقع در ناهمواری‌های مشرف‌به دشت سرفیروزآباد استان کرمانشاه به دلیل وجود دست‌افزارهای سنگی و گرهک‌های سنگ چرت رودخانه‌ای پراکنده در آن، یکی از این گونه محوطه‌هاست. مطالعۀ فناوری ساخت و گونه‌شناسی دست‌افزارهای سنگیِ به‌دست آمده از آن، که مبتنی‌بر تولید تراشه و فناوری لوآلوآ است، بیانگر این است که از محوطه به‌عنوان یک کارگاه روباز تولید دست‌افزار سنگی در دورۀ پارینه‌سنگی میانی استفاده می‌شده است. در مطالعۀ دست‌افزارهای سنگی یک محوطه، مطالعۀ بستر زمین‌شناختی و منشأیابی مادۀ خام مورد استفاده برای ساخت دست‌افزارها دارای اهمیت بسیار است، چراکه انتخاب محل زندگی و یا مهاجرت ابزارسازان پیش از تاریخ تحت تأثیر یافتن مواد خام مناسب برای ساخت دست‌افزارهای مورد نیاز بوده است؛ بر این اساس، در این مقاله نتایج دو آزمایش پتروگرافی (تهیۀ مقطع نازک) و ژئوشیمیایی (طیف‌سنجی فلورسانس پرتو ایکس یا XRF) روی تعدادی دست‌افزار سنگی انتخابیِ به‌دست آمده از اولین فصل بررسی محوطۀ مله‌بوژان دشت سرفیروزآباد استان کرمانشاه و تعدادی از نمونه‌های سنگی به‌دست آمده از سازندهای زمین‌شناسی اطراف این محوطه با هدف مشخص‌ساختن محلی یا وارداتی‌بودن گرهک‌های چرت پراکنده بر سطح آن و در نتیجه منشأیابی مادۀ خام استفادهشده در ابزارسازی ارائه شده است که در نهایت بر اساس نتایج آنالیزها و نیز بررسی نقشۀ زمین‌شناسیِ منطقه مشخص گردید منشأ سنگ‌های استفادهشده در ابزارسازی محلی و به‌احتمال بسیار سازند زمین‌شناسی کشکان (شامل لیتولوژی آهک، ماسه‌سنگ و کنگلومرای قرمزرنگ) بوده است. مقادیر تقریباً مشابه بین عناصر موجود در ذرات رسوبی آبراهه‌ها، گرهک‌های سنگ چرت پراکنده در محوطه و سازند کشکان، یعنی همخوانی عناصر کمیاب با یکدیگر، ملاک این نتیجه‌گیری بوده است.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1400/12/11 | پذیرش: 1401/10/26 | انتشار: 1401/12/9 | انتشار الکترونیک: 1401/12/9
دریافت: 1400/12/11 | پذیرش: 1401/10/26 | انتشار: 1401/12/9 | انتشار الکترونیک: 1401/12/9
فهرست منابع
1. Crandell O. Macroscopic and microscopic analysis of chert; A proposal for standardisation of methodology and terminology. Buletinul Cercurilor Științifice Studențești. 2006;12:7-30.
2. Andrefsky W. J. Lithics: Macroscopic Approaches to Analysis. New York: Cambridge University Press, Second Edition; 2005: 44, 43, 54, 24. [DOI:10.1017/CBO9780511810244]
3. Wadley L, Kempson H. A review of rock studies for archaeologists, and an analysis of dolerite and hornfels from the Sibudu area, KwaZulu-Natal. Southern African Humanities. 2011 Jan 1;23(1):91.
4. Eslami M. The Application of Portable XRF in Archaeometry and cultural -historical Materials. JRA. 2015; 1 (1) :87-101. [Original in Persian with English Abstract]. [اسلامی معین. کاربرد دستگاه XRF پرتابل در مطالعات باستان‌سنجی مواد فرهنگی تاریخی. پژوهۀ باستان‌شنجی. 1394؛ 1 (1): 87- 101]. [DOI:10.29252/jra.1.1.87]
5. Amini S, Mochashi A S, Salehvand N. Geoarchaeology: Definitions, Techniques and Applications in Archeology of Iran. Archeology of Iran, 2013, No. 2: 94- 110 [امینی صارم، موچشی امیرساعد، صالح‌وند نوید. زمین باستان‌شناسی: تعاریف، تکنیک‌ها و کاربردهای آن در باستان‌شناسی ایران. باستان‌شناسی ایران، 1392، شمارۀ 2: 94- 110].
6. Amanollahi H. Petrography and its application in the identification of archaeological materials (case study of stone). Payam-e bastanshenas, 2009; 6 (12): 121-140. [امان‌الهی حمید. پتروگرافی و کاربرد آن در شناسایی مواد باستان‌شناختی (مطالعۀ موردی سنگ). فصلنامۀ پیام باستان‌شناس، 1388؛ 6 (12): 140- 121].
7. Kuhn SL. Mousterian lithic technology: An Ecological Perspective, Princeton University Press;1995 [DOI:10.1515/9781400864034]
8. Dibble HL. Local raw material exploitation and its effects on Lower and Middle Paleolithic assemblage variability. Raw material economies among prehistoric hunter-gatherers. 1991;19
9. Blackman MJ. Provenance Studies of Middle Eastern Obsidian from Sites in Highland Iran. Archaeological Chemistry III (ACS Advances in Chemistry Series No. 205). 1984. DOI: 10.1021/ba-1984-0205.ch002 [DOI:10.1021/ba-1984-0205.ch002]
10. Nadooshan FK, Ayvatwand M, Deghanifar H, Glascock MD, Colby Phillips S. Report on the Chogabon site, a new source of obsidian artifacts in west-central Iran. IAOS Bulletin. 2010 Feb;42:9-12.
11. Ghorabi S, Khademi Nadooshan F, Glascock MD, Hejabri Noubari A, Ghorbani M. Provenance of obsidian tools from northwestern Iran using X-ray fluorescence analysis and neutron activation analysis. IAOS Bulletin. 2010;43: 14-20.
12. Niknami KA, Chaychi Amirkhiz A, Glascock MD. Provenance studies of Chalcolithic obsidian artefacts from near Lake Urmia, northwestern Iran using WDXRF analysis. Archaeometry. 2010 Feb;52 (1): 19-30. DOI:10.1111/j.1475-4754.2009.00474.x . [DOI:10.1111/j.1475-4754.2009.00474.x]
13. Abedi A, Dibazar Mohammadi V, Ashtinger D. sourcing of the obsidian tools of Kultepe Jolfa; Syunik mine and Lake Sevan basin- Probable Summer pasture of Kol Tappeh people . Iranian Archaeological Research, 2018; 8 (16): 123-144 [Doi: 10.22084/nbsh.2017.14891.1656]. [عابدی اکبر، دیباذر محمدی وحیده، آشتاینیگر دنیل. منشأیابی ابزارهای ابسیدینی کول‌تپه جلفا؛ معدن سیونیک و ییلاقات حوضۀ دریاچۀ سوان چراگاه تابستانی احتمالی مردمان کول تپه. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 1397، 8 (16): 123-144[Doi: 10.22084/nbsh.2017.14891.1656
14. Masjedi khak P, Rezaei M H, Glascock M, Malek H, Khazaee M, Shanbehzadeh A. Review and Source Identification of the Obsidian Tools of Ali Kosh Tepe, Dehloran Plain. JRA. 2019; 5 (2): 1-13 [Original in Persian with English Abstract]. Doi: 10.29252/jra.5.2.1 [مسجدی خاک پرستو، رضایی محمدحسین، گلاسکو مایکل، ملک حمیده، خزایی کوهپر مصطفی، شنبه‌زاده عبدالمالک. بازنگری و منشأیابی ابزارهای ابسیدینی تپه‌علی کش، دشت دهلران. پژوهۀ باستان‌سنجی. ۱۳۹۸، ۵ (۲): 1- 13]. [DOI:10.29252/jra.5.2.1]
15. Biglari F. Do-Ashkaft Cave and patterns of Raw Material Procurement and Usage during the Middle Paleolithic period in Kermanshah plain. Special Proceedings of the International Conference on Archeology of Iran: Western Basin, Kermanshah, Tehran, Archaeological Reports (8), Archaeological Research Institute, 2012: 11-30 [بیگلری فریدون. غار دواشکفت و الگوهای تأمین و استفاده از منابع سنگی طی دورۀ پارینه‌سنگی میانی در دشت میانکوهی کرمانشاه. ويژه مجموعه مقالات همايش بين‌المللى باستان‌شناسى ايران: حوزة غرب، كرمانشاه، تهران، گزارش‌هاى باستان‌شناسى (8)، پژوهشکدۀ باستان‌شناسی، 1391: 30- 11].
16. Heydari S. Stone raw material sources in Iran: some case studies. Persiens Antike Pracht: Bergbau-Handwerk-Archäologie: Katalog. Bochum: Deutsches Bergbau-Museum Bochum. Nov. 2004: 124-129.
17. Yazdi, M., Pakzad, H., Mashkour, M., Elhami, R., Javeri, M., Biglari, F. Sedimentology and Geoarchaeology of Paleolithic (Mousterian) Lithic Tools in Central Iran. Journal of Geoscience, 2009; 19(73): 177-186. [Original in Persian with English Abstract]. Doi: 10.22071/gsj.2010.57223 [یزدی، مهدی، پاکزاد، حمیدرضا، مشکورف مرجان، الهامی، رحمت‌الهف جاوری، محسن، بیگلری، فریدون. رسوب‌شناسی و زمین‌باستان‌شناسی ابزارهای سنگی) موسترین) در ایران مرکزی. فصلنامۀ علمی علوم زمین 1388: 19(73): 177-186].
18. Adibzadeh M, Vahdati Nasab H. Sourcing of the Paleolithic artifacts of Cham-e Souran, Ravand River basin, western part of the Central Zagros. Quaternary Journal of Iran. 2016; 2 (2): 109-120 . [ادیب‌زاده مرتضی، وحدتی‌نسب حامد. منشأیابی مجموعه دست‌افزارهای پارینه‌سنگی محوطۀ چم‌سوران در حوضۀ رودخانه راوند، بخش غربی زاگرس مرکزی. فصلنامه کواترنری ایران. ۱۳۹۵; ۲ (۲): ۱۰۹- ۱۲۰].
19. Niknami K. A, Ali Beigi S, Nikzad M, Heidari M. Report of first season of the archaeological survey of the Sarfiroozabad in Kermanshah Province, Firoozabad village, archive of the Cultural Heritage, Handicrafts and Tourism Organization of the Country, unpublished, 2009. [نیکنامی کمال‌الدین، علی‌بیگی سجاد، نیکزاد میثم، حیدری محسن. گزارش نخستین فصل بررسی باستان‌شناختی بخش سرفیروزآباد شهرستان کرمانشاه، دهستان فیروزآباد، آرشیو سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری کشور، منتشرنشده، 1388[
20. Niknami K. A, Nikzad M, Yadollahi S. Investigation of Neolithic settlements in Sarfiroozabad plain, west of Central Zagros. Payam-e bastanshenas, 2011; 8 (16). [نیکنامی کمال‌الدین، نیکزاد میثم، یداللهی سیما. بررسی استقرارهای دورۀ نوسنگی دشت سرفیروزآباد، غرب زاگرس مرکزی. فصلنامۀ پیام باستان‌شناس، 1390؛ 8 (16)[
21. Nikzad M. Investigation of Neolithic settlement patterns in Sarfiroozabad plain of Kermanshah [unpublished]. master's thesis in Archeology, University of Tehran: Faculty of Humanities, 2011: 76 [نیکزاد میثم. بررسی الگوهای استقراری دورۀ نوسنگی دشت سرفیروزآباد کرمانشاه [منتشر نشده]. پایان‌نامۀ دوره کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، دانشگاه تهران: دانشکدۀ علوم انسانی، 1390: 76].
22. Mahmoodi F. The evolution of Iran's roughness in the Quaternary. Geographical Research, Volume 23. 1988: 24 [محمودی، فرج‌الله. تحول ناهمواری‌های ایران در کواترنری. پژوهش‌های جغرافیایی، دورۀ 23. 1367: 24].
23. Karimi Bavandpour A. Geological report (Kermanshah 1: 100,000 geological map), Ministry of Industries and Mines , Geological Survey and Mineral Exploration of Iran. [کریمی‌باوندپور علیرضا. گزارش زمین‌شناسی (نقشۀ زمین‌شناسی 1:100000 کرمانشاه)، وزارت معادن و فلزات، سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور[
24. Inizan. M. L, Reduron -Ballinger. M, Roche. H, Tixier. J. Technology and Terminology of Knapped Stone. Published by CREP (Cercle de Recherches et d'Etudes Prehistoriques, Nanterre; 1999: 19
25. Heydari Goran S. Dalan Iran; The arrival of the first man to the Iran from an ecological point of view. Namvarnameh; Articles in tribute of Massoud Azarnoosh/ by Hamid Fahimi and Karim Alizadeh, Tehran, Irannegar Publishing; 2012: 49 [حیدری‌گوران سامان. دالان ایران؛ ورود انسان نخستین به سرزمین ایران از دیدگاه بوم‌شناسی. نامورنامه: مقاله‌هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش/ به‌کوشش حمید فهیمی و کریم علیزاده، تهران، نشر ایران‌نگار؛ 1391: 49].
26. E. Tucker M. Sedimentary Petrology: An Introduction to the Origin of Sedimentary Rocks, Translated by Seyed Reza Mousavi Harami and Assadollah Mahboubi. Mashhad: Jahad-e Daneshgahi Publications, first edition; 1994: 427. [ای¬تاکر موریس. سنگ‌شناسی رسوبی (مقدمه‌ای بر منشأ سنگ‌های رسوبی)، ترجمۀ سیدرضا موسوی حرمی و اسدالله محبوبی. مشهد: انتشارات جهاد دانشگاهی، چاپ اول؛ 1373: 427].
27. Crabtree DE. An introduction to flintworking. Occasional Papers of the Museum, Idaho State University. 1972;28: 51
28. Andrefsky W. The analysis of stone tool procurement, production, and maintenance. Journal of archaeological research. 2009 Mar;17(1):75. Doi: [DOI:10.1007/s10814-008-9026-2]
29. Luedtke BE. An Archaeologist's Guide to Chert and Flint. Archaeological Research Tools 7. Institute of Archaeology, University of California, Los Angeles 1992: 79. https://escholarship.org/uc/item/5pf8v9p.
30. Sukhtankar RK. Applied sedimentology, translated by Ali Hossein Jalilian, Khalil Rezaei.Ketab-e Azad Institute Publications, first edition; 2006: 277- 285. [سوختانکار آر. ک. رسوب‌شناسی کاربردی، ترجمۀ علی‌حسین جلیلیان، خلیل رضایی. انتشارات مؤسسۀ کتاب آزاد، چاپ اول؛ 1385: 277- 285].
31. Motiei H. Geology of Iran, Stratigraphy of zagros. Publications of the Geological Survey of Iran, first edition; 1993 [مطیعی همایون. زمین‌شناسی ایران، چینه‌شناسی زاگرس. انتشارات سازمان زمین‌شناسی کشور، چاپ اول؛ 1372].
32. Aghanabati A. Geology of Iran. Tehran: Publications of the Geological Survey and Mineral exploration of Iran, Second Edition; 2006 [آقانباتی علی. زمین‌شناسی ایران. تهران: سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور، چاپ دوم ؛ 1385[.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
