Mendeley  

Zotero  

Razani M, Rajabi N. (2025). Sampling for Historical-Cultural Artifacts in Iran: Challenges and Solutions. JRA. 11(1), doi:10.61186/jra.11.1.455
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-455-fa.html

پژوهش‌های علمی و میدانی-آزمایشگاهی در حوزه آثار تاریخی و فرهنگی با چالش‌های متعددی روبرو هستند، از جمله بی‌توجهی به اولویت علوم آزمایشگاهی در سیاست‌گذاری‌ها و برنامه‌های اجرایی، نبود یا ضعف تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی مناسب و کارآمد، عدم تخصیص منابع مالی کافی برای پژوهش‌های آزمایشگاهی، و نبود یا ضعف مقررات برای نظام‌مند کردن نمونه‌برداری از اشیاء و آثار تاریخی. نمونه‌برداری، اساس بسیاری از پژوهش‌های آزمایشگاهی مبنای میراثی است که فراتر از مقررات علمی، نیازمند چارچوب مشخص و روشنی از مقررات حقوقی است؛ چارچوبی که الزامات و ملاحظات قانونی داخلی کشورها را، به‌ویژه در صدور مجوزهای نمونه‌برداری از اشیاء و بافت‌های تاریخی، رعایت کند. فرایند نمونه‌برداری و انجام آزمایش از نمونه‌های آثار تاریخی، به‌ویژه در باستان‌سنجی، تحت تأثیر محدودیت‌های سیاسی و امنیتی قرار دارد. محدودیت‌ها، دسترسی به روش‌ها و فناوری‌های پیشرفته را برای پژوهش‌های فرهنگی و تاریخی دشوار ساخته و از سوی دیگر، نیاز به انجام چنین پژوهش‌هایی در خارج از کشور، وابستگی به مراکز خارجی را در ایران افزایش داده است. در شرایطی که نوسان روابط سیاسی با کشورهای پیشرفته (عمدتاً غربی) مانع از اقدامات مؤثر در فعالیت‌های آزمایشگاهی–مانند واردات تجهیزات، راه‌اندازی آزمایشگاه‌های جامع و پیشرفته، یا ارسال نمونه به آزمایشگاه‌های مرجع خارجی – می‌شود حداقل می‌توان بر تدوین قوانین و دستورالعمل‌هایی تمرکز کرد که فرآیند نمونه‌برداری در داخل کشور را تسهیل و نظام‌مند سازد. این رویکرد، پژوهش‌ها را با کم‌ترین موانع اداری و فنی و دور از سلایق فردی و نگرش‌های شخصی پیش می‌برد. چنین امری می‌تواند ابزار مناسبی برای مدیران و پژوهشگران در توجیه ضرورت پژوهش‌های آزمایشگاهی در عرصه میراث فرهنگی باشد، از سردرگمی و آشفتگی اداری-پژوهشی جلوگیری کند، و در نهایت بستری برای پیشرفت‌های علمی مستقل در علوم باستان‌شناختی و حفاظت بهتر از میراث فرهنگی ایران فراهم آورد.