سال 9، شماره 2 - ( 1402 )
سال 9 شماره 2 صفحات 20-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Sodaei B, Agha Ali Gol D, Khosravi L. Typology, Morphology, and elemental analysis of Early Islamic period glass bracelets from Jahangir dome and Goriye tape in Ilam province. JRA 2023; 9 (2) :1-20
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-376-fa.html
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-376-fa.html
سودایی بیتا، آقا علی گل داود، خسروی لیلا. گونه شناسی، سبک شناسی و آنالیز عنصری النگوهای شیشه ای اوائل اسلامی گنبد جهانگیر و تپه گوریه در استان ایلام. پژوهه باستان سنجی. 1402; 9 (2) :1-20
بیتا سودایی 
1، داود آقا علی گل2 ، لیلا خسروی3
1، داود آقا علی گل2 ، لیلا خسروی3
1- گروه باستانشناسی، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ورامین پیشوا، ورامین، ایران ، bsodaei@gmail.com
2- پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌‌ای، پژوهشکده فیزیک و شتابگرها، آزمایشگاه واندوگراف، تهران، ایران
3- پژوهشکده باستانشناسی میراث فرهنگی، تهران، ایران
2- پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌‌ای، پژوهشکده فیزیک و شتابگرها، آزمایشگاه واندوگراف، تهران، ایران
3- پژوهشکده باستانشناسی میراث فرهنگی، تهران، ایران
چکیده: (1457 مشاهده)
محوطههای باستانی گنبد جهانگیر و تپه گوریه در استان ایلام بخشی از شبکه راه‌های ارتباطی با بین‌النهرین محسوب می‌شوند. از این رو در مطالعات باستانشناسی دوران ساسانی و اوایل اسلامی از اهمیت بسیاری برخوردارند. در این پژوهش، 20 النگوی شیشهای به دست آمده از این محوطه‌ها با قدمت اوایل دوره اسلامی برای مطالعه و اندازه‌گیری ترکیبات عنصری انتخاب شدند. هدف از این پژوهش گونه‌‌‌شناسی و سبک‌‌‌شناسی النگوهای شیشهای به دست آمده از محوطههای مورد مطالعه و مقایسه تطبیقی آنها با النگوهای شیشهای محوطه سیراف و النگوهای شیشهای موزه اورشلیم در فلسطین اشغالی به منظور بررسی احتمال تجارت این اشیاء از طریق راه‌های تجاری بین مناطق جنوب و غرب ایران است. این پژوهش بر اساس مطالعات میدانی، اسنادی با رویکرد توصیفی و با روش آنالیز آزمایشگاهی میکروپیکسی انجام شده است. بدین ترتیب در ابتدا النگوهای شیشهای گونه‌‌‌شناسی و سبک‌‌‌شناسی شدند و از بین آنها بر اساس نوع تزیین، رنگ و شکل، دوازده نمونه برای آنالیز عنصری انتخاب و با استفاده از روش میکروپیکسی آنالیز شدند. نتایج گونه‌‌‌شناسی النگوهای شیشهای نشان می‌دهد النگوهای شیشهای این محوطه‌ها بر اساس شکل ظاهری به پنج گروه مختلف تقسیم می‌شوند که عبارت از النگوهای ساده با مقطع دایرهای، النگوهای تخت با مقطع نیم‌‌‌دایره، النگوهای آجدار، النگوهای تابیده با مقطع دایرهای و النگوهای دارای تزئینات هندسی تکرار شونده هستند. مطالعات تطبیقی نیز نشان می‌دهد که این نمونه‌ها از نظر ظاهری شباهت بسیاری با النگوهای شیشهای به دست آمده از محوطه باستانی سیراف و فلسطین دارند. همچنین نتایج آزمایشات میکروپیکسی نشان می‌دهد ترکیبات عنصری النگوهای شیشهای گنبد جهانگیر و تپه گوریه از نوع شیشه‌های سیلیکا- سودا- آهک هستند که منبع تأمین سودا در آنها خاکستر به دست آمده از گیاهان رشد یافته در خاک‌‌‌های شور بوده است.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1402/5/30 | پذیرش: 1402/10/3 | انتشار: 1403/1/26 | انتشار الکترونیک: 1403/1/26
دریافت: 1402/5/30 | پذیرش: 1402/10/3 | انتشار: 1403/1/26 | انتشار الکترونیک: 1403/1/26
فهرست منابع
1. Abe, Y., Shikaku, R., & Nakai, I. (2018). Ancient glassware travelled the Silk Road: Nondestructive X-ray fluorescence analysis of tiny glass fragments believed to be sampled from glassware excavated from Niizawa Senzuka Tumulus No. 126, Japan. Journal of Archaeological Science: Reports, 17, 212-219. [DOI:10.1016/j.jasrep.2017.11.005]
2. Agha-Aligol, D., Jafarizadeh. M., & Moradi, M. (2018). Micro-PIXE: A Powerful Technique in Measurement and Determination of Raw Materials of Glass artifacts of Parthian Period from Fhaur (Susa), Jurnal of Research on Archaeometry, 4(1): 47-65 [in Persian] آقاعلی گل، داود، جعفری زاده، مسلم، مرادی، محمود. (1397). میکروپیکسی: روشی توانمند در بررسی و تعیین مواد اولیه مصنوعات شیشهای دوره اشکانی کاخ شائور (شوش)، پژوهه باستان‌سنجی، 4 (1): 47-65. [DOI:10.29252/jra.4.1.47]
3. Agha-Aligol, D., Jafariezadeh, M., Rahbar, M., & Moradi, M. (2019). Application of micro-PIXE method for elemental analysis of discovered glass beads from Saleh Davood tombs of Khuzestan: Evidence of trade of glass artifacts in the Parthian period. Jurnal of Research on Archaeometry.,5(1). [in Persian] آقاعلی گل، داود، جعفری زاده، مسلم، رهبر، مهدی، مرادی، محمود. (1398). کاربرد روش میکروپیکسی جهت آنالیز عنصری مهره‌های شیشهای مکشوفه از آرامگاه‌های صالح داود خوزستان: شواهدی از تجارت مصنوعات در دوره اشکانی، پژوهه باستان‌سنجی، 5 (1): 1. [DOI:10.29252/jra.5.1.143]
4. Agha-Aligol, D., Sodaei, B., Khosravi, L., & Karimi, M. (2019). Investigation and Study of Glass artifacts of the Sassanid period; Case Study: Jahangir Dome and Gouriyeh glasses in Ilam province using Micro-PIXE technique, Journal of Research on Archaeometry: 5(2). [in Persian] آقاعلی گل، داود، سودایی، بیتا، خسروی، لیلا، کریمی، مینا. (1398). بررسی و مطالعه مصنوعات شیشهای دوره ساسانی، نمونه مطالعاتی: شیشه‌های محوطه گنبد حهانگیر و تپه کوریه در استان ایلام با استفاده از روش میکروپیکسی، پژوهه باستان‌سنجی، 5 (2): 47-70. [DOI:10.29252/jra.5.2.47]
5. Agha-Aligol, D., Omidi, K., Rahimi, T., & Moradi, M. (2022). Elemental composition of black glass bracelets of the northern coasts and the western part of the Persian Gulf by micro- PIXE technique, case study: the shore Area of the old Bandar Kong and the back shore of Shamad-e- Dideban., Journal of Research on Archaeometry., 8(2): 165-191.DOI: 10.52547/jra.8.2. 165. [in Persian] آقاعلی گل، داود، امیدی، کاظم، رحیمی، طیبه، مرادی، محمود. (1401). شناسایی ترکیبات شیمیایی النگوهای شیشهای به دست آمده از کرانه‌ای بندر کنگ قدیم و پسکرانه ای شمد دیده‌بان، پژوهه باستان‌سنجی، 8 (2): 165-191.
6. Agha-Aligol, D., Esmaili jelodar, M. E., Moradi, M., & Arab Kermani, M. (2023). The Art of Glass in Siraf, Measuring the Elemental Compositions of Islamic Glass Obtained from Siraf, The National Conference of the Cultural and Artistic Heritage of Siraf in the Persian Gulf Region. [in Persian] آقاعلی گل، داود، اسماعیلی جلودار، محمداسماعیل، مرادی، محمود، عرب کرمانی، مرضیه. (1402). هنر شیشه‌گری در سیراف، اندازه‌گیری ترکیبات عنصری شیشه‌های اسلامی به دست آمده از سیراف، همایش ملی میراث فرهنگی و هنری سیراف در پهنه خلیج‌فارس.
7. Bahadori, R., & Agha-Aligol, D. (2018). Laboratory studies of a number of blue and green Beads used in perhistoric ornaments of the National Museum of Iran, Archaeological Research of Iran., 8 (18), 45-62 [in Persian] بهادری، رویا، آقاعلی گل، داود. (1397). مطالعات آزمایشگاهی تعدادی از مهره‌های آبی و سبز به کار رفته در زیورآلات پیش از تاریخ موزه ملی ایران، پژوهش‌های باستانشناسی ایران 8( 18): 45-62.
8. Brill, H.R. (1999). Chemical analyes of early glasses, Volume3.
9. Brill, R.H. (2012). Coring Museum of glass, Corning, N.Y.
10. Campbell, J. L., Boyd, N. I., Grassi, N., Bonnick, P., & Maxwell, J. A. (2010). The Guelph PIXE software package IV. Nuclear Instruments and Methods in Physics Research Section B: Beam Interactions with Materials and Atoms, 268(20), 3356-3363. [DOI:10.1016/j.nimb.2010.07.012]
11. Demortier, G. (2005). Ion beam techniques for the non-destructive analysis of archaelogical materials. X-rays for Archaeology, 67-100. [DOI:10.1007/1-4020-3581-0_4]
12. Emami, M., & Pakgohar, S. (2017). Glass Wires from Chogha Zabnbil Preliminary Glass Making Evidence in Iran in the Early 2rd Millennium BC. Journal of Resear on Archaeometry: 3(1): 1-15 [in Persian] امامی، محمدامین، پاک‌گوهر، سجاد. (1396). مفتول‌های شیشهای چغازنبیل، اولین نشانه‌های شیشه‌گری ایران در هزاره دوم پیش از میلاد، مجله علمی پژوهشی پژوهه باستان‌سنجی، 3 (1): 1-15. [DOI:10.29252/jra.3.1.1]
13. Gliozzo, E., Lepri, B., Saguì, L., & Turbanti Memmi, I. (2017). Colourless glass from the Palatine and Esquiline hills in Rome (Italy). New data on antimony-and manganese-decoloured glass in the Roman period. Archaeological and Anthropological Sciences, 9, 165-180. [DOI:10.1007/s12520-015-0264-1]
14. Grabar, O., Holod, R., Knustad, J., & Trousdale, W. (1978). City in the desert, Qaṣr al Hayr East.
15. Henderson, J. (2013). Ancient glass: an interdisciplinary exploration. Cambridge University Press. [DOI:10.1017/CBO9781139021883]
16. Henderson, J., Ma, H., & Evans, J. (2020). Glass production for the Silk Road? Provenance and trade of Islamic glasses using isotopic and chemical analyses in a geological context. Journal of Archaeological Science, 119, 105164. [DOI:10.1016/j.jas.2020.105164]
17. Henderson, J., McLoughlin, S. D., & McPhail, D. S. (2004). Radical changes in Islamic glass technology: evidence for conservatism and experimentation with new glass recipes from early and middle Islamic Raqqa, Syria. Archaeometry, 46(3), 439-468. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2004.00167.x]
18. Lin, Y., Liu, T., Toumazou, M. K., Counts, D. B., & Kakoulli, I. (2019). Chemical analyses and production technology of archaeological glass from Athienou-Malloura, Cyprus. Journal of Archaeological Science: Reports, 23, 700-713. [DOI:10.1016/j.jasrep.2018.08.011]
19. Mirti, P., Pace, M., Negro Ponzi, M. M., & Aceto, M. (2008). ICP-MS Analysis of Glass Fragments of Parthian and Sasanian Epoch from Seleucia and Veh Ardaš? R (Central Iraq). Archaeometry, 50(3), 429-450. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2007.00344.x]
20. Meyer, C. (1992). Glass from Quseir al-Qadim and the Indian Ocean trade (Vol. 5300). The Oriental Institute of the University of Chicago.
21. Nash, C. (2021a). Glass bangles of Siraf in the Gulf Region: An archaeological and scientific investigation - Chartered Institute for Archaeologists, In conference presentation - 'Innovative Approaches' section.
22. Nash, C. (2021b). Islamic glass bangles: a journey across the Indian Ocean trade network., 30-31
23. Northedege, A., Bamber, A., & Roaf, M. (1988). Excavations at Ana, Warminster, England, Arts& Phillips Ltd.
24. Oikonomou, A., & Triantafyllidis, P. (2018). An archaeometric study of Archaic glass from Rhodes, Greece: Technological and provenance issues. Journal of Archaeological Science: Reports, 22, 493-505. [DOI:10.1016/j.jasrep.2018.08.004]
25. Oliaiy, P., Agha-Aligol, D. Shokouhi, F. Lamehi-Rachti, M. (2009). Analysis of Iranian postage stamps belonging to the Qajar dynasty (18th-20th century's) by Micro-PIXE, X-Ray Spectrometry., 38., 479-486. [DOI:10.1002/xrs.1202]
26. Rehren, T., & Freestone, I. C. (2015). Ancient glass: from kaleidoscope to crystal ball. Journal of Archaeological Science, 56, 233-241. [DOI:10.1016/j.jas.2015.02.021]
27. Salehvand, N., Shishegar, A., Jafarizadeh, M., & Firozmandi, B. (2017). Resarch on glass Tubes of L-Oventish-Nppirish Experimental and studing by the unknown beam fluorescence method, Jurnal Archaeological Research of Iran., Vol 87. pp 87-104 [in Persian] صالح وند، نوید، شیشه‌گر، آرمان، جعفری زاده، مسلم، فیروزمندی شیره جینی، بهمن. (1396). پژوهشی پیرامون لوله‌های شیشهای درهای ال- اونتش - نپپیریش آزمایش و مطالعه‌ی آنها با روش فلورسانس پرتو مجهول، پژوهش‌های باستانشناسی ایران، 87 : 87- 104.
28. Sayre, E. V., & Smith, R. W. (1961). Compositional categories of ancient glass. Science, 133(3467), 1824-1826. [DOI:10.1126/science.133.3467.1824]
29. Schibille, N., Sterrett-Krause, A., & Freestone, I. C. (2017). Glass groups, glass supply and recycling in late Roman Carthage. Archaeological and Anthropological Sciences, 9, 1223-1241. [DOI:10.1007/s12520-016-0316-1]
30. Schibille, N. (2022). Islamic glass in the making: chronological and geographical dimensions (p. 270). Leuven University Press. [DOI:10.2307/j.ctv2bfhhht]
31. Simpson, S. J. (2015). Sasanian glassware from Mesopotamia, Gilan, and the Caucasus. Journal of Glass Studies, 77-96.
32. Shishegar, A. (2018). Production and trade of glass in the Islamic world, the whisper of bangles in a historical journey, Far Firouz, Dr. Firouz Baqerzadeh's celebratory, pp. 349-414[in Persian] شیشه‌گر، آرمان. (1398). تولید و تجارت شیشه در جهان اسلام نجوای دلنشین النگوها در سفری تاریخی، فر فیروز، جشن‌نامه دکتر فیروز باقر زاده: 349-414.
33. Spaer, M. (1992). The Islamic glass bracelets of Palestine: preliminary findings. Journal of Glass Studies, 44-62.
34. Spaer, M. (1988). The Pre-Islamic Glass Bracelets of Palastine. Journal of Glass Studies, 30, 51-61.
35. Swan, C. M., Rehren, T., Lankton, J., Gratuze, B., & Brill, R. H. (2017). Compositional observations for Islamic glass from Sīrāf, Iran, in the Corning Museum of Glass collection. Journal of Archaeological Science: Reports, 16, 102-116. [DOI:10.1016/j.jasrep.2017.08.020]
36. Van Wersch, L., Loisel, C., Mathis, F., Strivay, D., & Bully, S. (2016). Analyses of early medieval stained window glass from the monastery of Baume‐Les‐Messieurs (Jura, France). Archaeometry, 58(6), 930-946. [DOI:10.1111/arcm.12207]
37. Vataj, E., Hobdari, E., Röhrs, S., Vandenabele, P., & Civici, N. (2017). Analytical characterization of glass tesserae from mosaics of early Christian basilicas in Albania. Applied Physics A, 123, 1-15. [DOI:10.1007/s00339-016-0661-z]
38. Whitehouse, D. (1968). Excavations at Sīrāf: First interim report. Iran, 6(1), 1-22. [DOI:10.2307/4299597]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
