بررسی و مطالعه مصنوعات شیشه ای دوره ساسانی؛ نمونه مطالعاتی: شیشه‌های محوطه گنبد جهانگیر و (تپه) گوریه در استان ایلام با استفاده از روش میکروپیکسی - پژوهه باستان سنجی
سال 5، شماره 2 - ( 1398 )                   سال 5 شماره 2 صفحات 47-70 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Agha-Aligol D, Sodaei B, Khosravi L, Karimi M. Investigation and Study of Glass Artifacts of the Sassanid Period; Case Study: Jahangir Dome and Gouriyeh Glasses in Ilam Province using Micro-PIXE Technique. JRA. 2019; 5 (2) :47-70
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-202-fa.html
آقاعلی گل داود، سودائی بیتا، خسروی لیلا، کریمی مینا. بررسی و مطالعه مصنوعات شیشه ای دوره ساسانی؛ نمونه مطالعاتی: شیشه‌های محوطه گنبد جهانگیر و (تپه) گوریه در استان ایلام با استفاده از روش میکروپیکسی. پژوهه باستان سنجی. 1398; 5 (2) :47-70

URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-202-fa.html

بررسی و مطالعه مصنوعات شیشه ای دوره ساسانی؛ نمونه مطالعاتی: شیشه‌های محوطه گنبد جهانگیر و (تپه) گوریه در استان ایلام با استفاده از روش میکروپیکسی
داود آقاعلی گل1 ، بیتا سودائی* 2، لیلا خسروی3، مینا کریمی4
1- پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای
2- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران ورامین - پیشوا ، bita.sodaei@gmail.com
3- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
4- دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران ورامین - پیشوا
چکیده:   (1371 مشاهده)
مطالعه ترکیبات عنصری اشیاء شیشه‌ای اطلاعات سودمندی در­باره بررسی فن ساخت، تعیین مواد اولیه و رنگ­دانه­های استفاده‌شده در فرایند ساخت را در اختیار پژوهشگر قرار می­دهد. در این پژوهش 19 نمونه از اشیاء شیشه­ای به‌دست‌آمده از محوطه گنبد جهانگیر و گوریه با استفاده از روش میکروپیکسی باهدف اندازه‌گیری عناصر تشکیل‌دهنده این نمونه‌ها آنالیز شده‌اند. این محوطه در 50 کیلومتری شمال غرب ایلام در دو سوی رودخانه کنگیر واقع‌شده، در کاوش‌های باستانی لایه‌های دوره ساسانی و اوایل اسلام شناسایی‌شده است. هدف اصلی این مقاله بررسی صنعت شیشه­گری دوره ساسانی و ارزیابی مواد اولیه مورداستفاده در ساخت مصنوعات شیشه ­ای با استفاده از روش میکروپیکسی است که با پرسش‌هایی در زمینه ترکیبات عنصری نمونه‌ها، شناسایی و بررسی منابع سیلیس مورداستفاده جهت تهیه خمیره شیشه، نوع ماده گدازآور و عناصر رنگزا و بی‌رنگ‌کننده دنبال شده است. نتایج نشان می‌دهد اکسید­ سیلیسیم (%71-60)، اکسید سدیم (%20-11) و اکسید کلسیم (%8-4) بیشترین سهم را در ترکیب عنصری نمونه‌ها دارند. با توجه به درصد وزنی اکسید منیزیم (6-3) و اکسید پتاسیم (5-2) در نمونه‌ها بیشتر از 5/1 درصد است، می­توان نتیجه گرفت که مصنوعات شیشه‌ای این محوطه از نوع شیشه­های سیلیکا-سودا-آهک می‌باشند که از خاکستر گیاهان به‌عنوان مواد اولیه سودا که نقش مواد گدازآور را در ترکیبات شیشه دارد، استفاده‌شده است. همچنین بازه تغییرات گسترده در درصد وزنی اکسید سیلیسیم، اکسید سدیم، اکسید پتاسیم و اکسید منیزیم نشان می­دهد که برای تأمین ماده اولیه سیلیس و گدازآور سودا در این نمونه‌ها از منابع اولیه مختلفی در دو محوطه موردبررسی استفاده‌شده و این مواد اولیه با مواد استفاده‌شده در نمونه‌های ساسانی به‌دست‌آمده در عراق متفاوت هستند. از دیگر نتایج  به‌دست‌آمده می­توان گفت که تنها عناصر آهن و مس به‌عنوان عامل رنگزا و اکسید منگنز به‌عنوان عنصر رنگبر در نمونه‌ها استفاده‌شده است که در نمونه‌های گنبد جهانگیر این اکسیدها به‌صورت غیر عمد استفاده‌شده‌اند، درحالی­که در نمونه‌های گوریه اکسید منگنز به‌صورت عمدی به خمیره شیشه اضافه شده است.
واژه‌های کلیدی: شیشه های باستانی، دوره ساسانی، گنبد جهانگیر، تپه گوریه، میکروپیکسی
متن کامل [PDF 1808 kb]   (284 دریافت)    
یاداداشت علمی: پژوهشي | موضوع مقاله: باستان سنجی
دریافت: 1398/6/9 | پذیرش: 1398/9/15 | انتشار: 1398/10/9 | انتشار الکترونیک: 1398/10/9
فهرست منابع
1. Shishegar A. Iranian glass. Tehran: Cultural Heritage of Tehran province, 1992. [in Persian] [شیشه‌گر آرمان. شیشه ایرانی. چاپ اول، تهران: میراث فرهنگی استان تهران، 1371.]
2. Emami M, Pakgohar S. Glass Wires from Chogha Zabnbil Preliminary Glass Making Evidence in Iran in the Early 2rd Millennium BC. J Resear Archaeom 2017; 3: 1-15. [in Persian] [doi.org/10.29252/jra.3.1.1] [امامی محمدامین، پاک‌گوهر سجاد. مفتول‌های شیشه‌ای چغازنبیل، اولین نشانه‌های شیشه‌گری ایران در هزاره دوم پیش از میلاد. پژوهه باستان‏سنجی 1396؛ 3: 1-15.] [DOI:10.29252/jra.3.1.1]
3. Rasmussen SC. Origins of glass: myth and known history. In: How Glass Changed the World. Springer, 2012, pp. 11-19. [doi.org/10.1007/978-3-642-28183-9_2] [DOI:10.1007/978-3-642-28183-9_2]
4. Lauwers V, Degryse P, Waelkens M. Evidence for Anatolian glassworking in Antiquity: the case of Sagalassos (Southwestern Turkey). J Glass Stud 2007; 39-46.
5. Deghat A. Scientific Analysis of the Damages of the Choghazanbil temple glass and protective design. Art University of Isfahan, 2000. [in Persian] [دقت اشرف. تحلیل علمی آسیب‌های شیشه‌ی معبد چغازنبیل و طرح حفاظتی آن. پایان‌نامه‌ی کارشناسی ارشد مرمت