واکاوی ویژگی‌های تاثیرگذار در فن ساخت طاق آهنگ مقابر عیلام و الیمایی خوزستان - پژوهه باستان سنجی

XML English Abstract Print


1- دانشگاه صنعتی جندی شاپور دزفول ، hzarei@jsu.ac.ir
2- دانشگاه هنر اصفهان- دانشکده مرمت بنا
3- دانشکده معماری
چکیده:   (74 مشاهده)

قدیمی‌ترین نمونه‌های ثبت‌شده از ساخت طاق آهنگ در ایران مربوط به استان خوزستان و مقابر طاقدار دوره عیلامیان است. شناخت ویژگی‌های هندسی طاق‌های آهنگ، علاوه بر درک فنون ساخت مرتبط با روش‌های چینش، می‌تواند در حفاظت این آثار تاریخی بر اساس اصالت کالبدی مبتنی بر فن ساخت نیز مؤثر باشد. پژوهش حاضر به بررسی این ویژگی‌ها پرداخته و هدف آن، شناسایی عوامل هندسی و فناوری ساخت تأثیرگذار بر شیوه‌های چینش، با تأکید بر روابط خاص پیوند اجزا و ارتباط میان دهانه و افراز طاق‌ها، به‌منظور بازیابی بخش‌های فروریخته طاق‌های آهنگ این دوره تاریخی است. مهم‌ترین پرسش پژوهش این است که: ویژگی‌های چینش طاق‌های آهنگ خشتی-آجری دوره عیلام در خوزستان، با توجه به روابط خاص پیوند اجزا و ارتباط دهانه و افراز طاق‌ها چیست؟ این پژوهش با رویکرد تاریخیتفسیری انجام و اطلاعات آن از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی گردآوری شده است. بر این اساس، ۱۵ نمونه از مقابر طاقدار با مصالح مربع‌ شکل (شامل مقابر دوره عیلام اول، دوره عیلام میانه، دوره نئوعیلامی و دوره الیمایی) و ۶ مقبره طاقدار با مصالح ذوزنقه‌ای شکل از دوره عیلام، بر اساس گزارش‌های باستان‌شناسی یا بررسی‌های میدانی انتخاب و تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اجرای طاق آهنگ با چینش ضربی، رومی و ترکیبی، وجود روابط بین مصالح و دهانه طاق، ارتباط معنادار میان افراز و دهانه در دوره‌های عیلامی و الیمایی، ثابت بودن ضخامت طاق، و تناسب میان تعداد لایه‌های طاق و ابعاد دهانه از مهم‌ترین ویژگی‌های این طاق­ها هستند. این پژوهش نشان می‌دهد که هندسه طاق، ضخامت، نسبت دهانه به افراز و روش چینش آجرها تأثیر مستقیمی بر پایداری و مقاومت طاق‌ها دارند و درک صحیح این عوامل می‌تواند در بازسازی طاق‌های فروریخته این دوره تاریخی نقش مؤثری ایفا کند.

     
یاداداشت علمی: پژوهشي | موضوع مقاله: باستان سنجی
دریافت: 1403/10/10 | پذیرش: 1404/2/31

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهه باستان سنجی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2025 CC BY-NC 4.0 | Journal of Research on Archaeometry

Designed & Developed by : Yektaweb