Mendeley  

Zotero  

Zarei H, Nasekhian S, Talebian M H. (2025). Analysis of Influential Features in the Construction Techniques of Barrel Vaults in Elamite and Elymaean Tombs of Khuzestan. JRA. 10(2), 85-110. doi:10.61186/jra.10.2.448
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-448-fa.html

قدیمی‌ترین نمونه‌های ثبت‌شده از ساخت طاق آهنگ در ایران مربوط به استان خوزستان و مقابر طاقدار دوره عیلامیان است. شناخت ویژگی‌های هندسی طاق‌های آهنگ، علاوه بر درک فنون ساخت مرتبط با روش‌های چینش، می‌تواند در حفاظت این آثار تاریخی بر اساس اصالت کالبدی مبتنی بر فن ساخت نیز مؤثر باشد. پژوهش حاضر به بررسی این ویژگی‌ها پرداخته و هدف آن، شناسایی عوامل هندسی و فناوری ساخت تأثیرگذار بر شیوه‌های چینش، با تأکید بر روابط خاص پیوند اجزا و ارتباط میان دهانه و افراز طاق‌ها، به‌منظور بازیابی بخش‌های فروریخته طاق‌های آهنگ این دوره تاریخی است. مهم‌ترین پرسش پژوهش این است که: ویژگی‌های چینش طاق‌های آهنگ خشتی-آجری دوره عیلام در خوزستان، با توجه به روابط خاص پیوند اجزا و ارتباط دهانه و افراز طاق‌ها چیست؟ این پژوهش با رویکرد تاریخی–تفسیری انجام و اطلاعات آن از طریق مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی گردآوری شده است. بر این اساس، ۱۵ نمونه از مقابر طاقدار با مصالح مربع‌ شکل (شامل مقابر دوره عیلام اول، دوره عیلام میانه، دوره نئوعیلامی و دوره الیمایی)، بر اساس گزارش‌های باستان‌شناسی یا بررسی‌های میدانی انتخاب و تحلیل شده‌اند. نتایج پژوهش نشان می‌دهد که اجرای طاق آهنگ با چینش ضربی، رومی و ترکیبی، وجود روابط بین مصالح و دهانه طاق، ارتباط معنادار میان افراز و دهانه در دوره‌های عیلامی و الیمایی، ثابت بودن ضخامت طاق و تناسب میان تعداد لایه‌های طاق و ابعاد دهانه از مهم‌ترین ویژگی‌های این طاق ها هستند. این پژوهش نشان می‌دهد که هندسه طاق، ضخامت، نسبت دهانه به افراز و روش چینش آجرها تأثیر مستقیمی بر پایداری و مقاومت طاق‌ها دارند و درک صحیح این عوامل می‌تواند در بازسازی طاق‌های فروریخته این دوره تاریخی نقش مؤثری ایفا کند.