فن شناسی و ساخت مینای زرین‌فام شیشه بر اساس فرمول های کتاب «جواهر نامه نظامی» - پژوهه باستان سنجی
سال 1، شماره 2 - ( 1394 )                   سال 1 شماره 2 صفحات 38-27 | برگشت به فهرست نسخه ها

XML English Abstract Print

Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Mir-shafiei S M, Mohammadzadeh M. Technology of Luster Glaze Enamel Production, Based on the Formula in the Book of “Jawāher-nāma-ye Ne_āmi”. JRA 2016; 1 (2) :27-38
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-41-fa.html
میرشفیعی سید محمد، محمدزاده مهدی. فن شناسی و ساخت مینای زرین‌فام شیشه، بر اساس فرمول های کتاب «جواهر نامه نظامی». پژوهه باستان سنجی. 1394; 1 (2) :27-38

URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-41-fa.html

فن شناسی و ساخت مینای زرین‌فام شیشه، بر اساس فرمول های کتاب «جواهر نامه نظامی»
سید محمد میرشفیعی* 1، مهدی محمدزاده2
1- دانشگاه هنر اسلامی تبریز ، mohamadmirshafiei@yahoo.com
2- دانشگاه هنر اسلامی تبریز
چکیده:   (10202 مشاهده)

نخستین آثاری که از شیوه زرین‌فام به‌دست ‌آمده متعلق به مصر و سده دوم ه.ق است که بر روی ظروف شیشه‌ای اجرا شده است. این تکنیک در ادامه بر روی سفالینه‌های لعاب‌دار دوران اسلامی به کار گرفته شد. زرین‌فام، تشکیل لایه بسیار نازکی از نانو ذرات مس و نقره با جلای فلزی در طیف‌های رنگی گوناگون است که بر روی شیشه یا لعاب در سومین مرحله پخت در شرایط احیاء کوره ایجاد می‌گردد. در رابطه با فن‌آوری و ترکیبات زرین‌فام دو منبع تاریخی در ایران وجود دارد از جمله کتاب "عرایس الجواهر و نفایس الاطائب" تألیف ابوالقاسم کاشانی و دیگری کتاب "جواهر نامه نظامی" است. در منابع تاریخی تنها کتابی که به میناهای زرین‌فام بر روی آبگینه پرداخته است کتاب "جواهرنامه نظامی" تألیف محمدبن ابی البرکات نیشابوری به سال 595 ه.ق است. در کتاب فوق به تعدادی فرمول اشاره شده است که بر روی آبگینه نیز مورد استفاده قرار می‌گرفتند. در ایران استفاده از مینای نقاشی با تکنیک زرین‌فام قدمت طولانی دارد اما در حال حاضر فراموش شده و توسط هنرمندان شیشه انجام نمی‌گیرد. لذا  در این پژوهش دو فرمول از کتاب فوق به‌عنوان نمونه انتخاب شد و با رویکردی تجربی به‌منظور معرفی و شناخت مینای زرین‌فام مورد آزمایش قرار گرفت. به‌طوری‌که مینای مذکور به‌صورت عملی بر روی شیشه ایجاد گشته و در ادامه ساختار شیمیایی این لایه‌ها توسط مطالعات میکروسکوپ الکترونی روبشی مورد بررسی قرار گرفتند. نتایج آزمایش‌ها حاکی از آن بود که فرمول ارائه شده می‌تواند ساخت مینای زرین‌فام روی شیشه را در شرایط مناسب احیاء، ایجاد کند. از عوامل تأثیرگذار در شکل‌گیری لایه‌ی زرین‌فام می‌توان به نوع شیشه، ترکیبات یا فرمول مینا و شرایط احیاء اشاره کرد. قابل ذکر است که پخت احیاء خود دارای متغیرهایی از جمله دمای پخت، مدت زمان و شدت دود دهی است. در نهایت زرین‌فام مناسب زمانی حاصل خواهد شد که عوامل فوق به درستی انتخاب و اجرا گردد.

واژه‌های کلیدی: مینای زرین‌فام شیشه، جواهرنامه نظامی، SEM-EDX، پخت احیاء
متن کامل [PDF 1728 kb]   (4242 دریافت)    
یاداداشت علمی: پژوهشي | موضوع مقاله: باستان سنجی
دریافت: 1394/10/1 | پذیرش: 1394/12/27 | انتشار: 1394/12/29 | انتشار الکترونیک: 1394/12/29
چکیده ترکی استانبولی [HTM 1 KB]  (334 دریافت)
فهرست منابع
1. Caiger-Smith, A. (1991). Lustre Ware Technique. London: Herbert Press.
2. Carboni, S. (2001). Glass of the Sultans [Book]. New York: Metropolitan Museum of Art.
3. Carboni, S. (2001). Glass from Islamic Lands. London: The Al-Sabah Collection.
4. James, A. (1973). Abul-Qasims Treatise on Ceramics Iran. London: The British Institute of Persian Studies.
5. Klain. D. (1984). The History of Glass [Book]. London: Little Brownand Company.
6. Kroger, J. (1995). Nishapur glass of the early islamic period [Book]. New York: Metropolitan Museum of Art.
7. Lamm, C. J., & Hannibal, A. (1935). Glass from Iran in the National Museum. CE Fritze.
8. Mason, R. B. (2004). Shine like the sun: Lustre-Painted and Associated Pottery from the Medieval Middle east (Vol. 12). Mazda Pub.
9. Mirshafiei, M., & Bagherzadeh Kasiri, M,. (2015). The Study of Luster Glaze Synthesis on the Basis of the First Formula in Book “Javaher Name-ye-Nezami”. J. Color. Sci. Tech. JCST-21-07-2015-1597.
10. Newby, M. (2000). Glass of four millennia. Ashmolean Museum.
11. Piccolpasso, C., Lightbown, R. W., & Caiger-Smith, A. (1980). The three books of the potter’s art (I tre libri dell’arte del vasaio): a facsimile of the manuscript in the Victoria and Albert Museum.
12. Tait, H. (2012). 5000 Years of Glass [Book]. London: British Museum.
13. Watson, O. (1985). Persian Lustre ware. London: Boston.
بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهه باستان سنجی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Research on Archaeometry

Designed & Developed by : Yektaweb