Mendeley  

Zotero  

Kazemi Y, Kiani-DehKiania G, Safaei I. Chronological Dating of Ancient Cities Using Astronomical Dating: A Case Study on the Dating of the Construction of the Sasanian City of Gūr. JRA 2024; 10 (1) :69-99
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-391-fa.html

در مواردی از بررسی‌های باستان‌شناسانه شهرهای کهن، مواد و داده‌های کافی برای یک تاریخ  گذاری دقیق به دست نمی‌آید و گاه‌نگاری یا زمان بنیاد این شهرها با تردید و تخمین همراه می‌گردد. روش «سال‌یابی نجومی» برای تفسیر و تکمیل داده‌های باستان‌شناختی و تحلیل‌های هندسی‌ و یافتن توالی‌ ساخت‌وسازها در مجموعه‌های باستانی‌ در سطح جهان چند دهه‌ای هست که مورد توجه قرار گرفته و آن را به کار بسته‌اند؛ در حالی‌که این شیوه گاه‌نگاری در ایران هنوز در آغاز راهِ خود است. هدف مقاله حاضر آن است که برای نخستین بار با استفاده از روش سال‌یابی نجومی، تاریخ دقیق ساختِ یکی از شهرهای کهن ایرانی یعنی شهر «گور» را معین نماید. شهر باستانی «گـور» از شهرهای دوره ساسانی است که تا امروز، تاریخ دقیق بنای آن مجهول مانده است. این شهر، بارویی مدوّر و چهار دروازه داشته است که دروازه‌های آن به نام ستارگان نام‌گذاری شده بودند. پرسش پیش رو این است که چگونه می‌توان با فرضِ مرتبط بودن سَمتِ محور دروازه‌ها با موقعیت ستاره‌های همنام خود‌، به تاریخ بنای شهر گور دست یافت؟ این تحقیق علاوه بر آن‌که می‌تواند به موضوع سال‌یابی نجومی در باستان‌شناسی ایران غنا ‌بخشد، از آن جهت که نظریه جدیدی در مورد شیوه طرح‌اندازی شهرهای ساسانی ارائه می‌دهد نیز دارای اهمیت است. همچنین برای حفاظتِ بهتر از شهرهای کهن، شناخت و آگاهی از میراث علمی تجربه‌شده در طراحی آن‌ها ضرورت پیدا می‌کند.بدین‌منظور ابتدا موقعیت‌ چهار دروازه شهر طبق گزارش‌های باستان‌شناسی و بر مبنای اندازه‌گیری‌های میدانی مشخص گردید، سپس در یک محدود تاریخی، جهت‌گیریِ محور دروازه‌ها با سَمتِ ستارگان به ‌صورتِ کمّی به کمک نرم‌افزار نجومیِ شبیه‌سازِ آسمان سنجیده شده و مورد تحلیل علّی قرار گرفته است.نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که طرح‌اندازی شهر گور در روز 21 دسامبر سال 224 میلادی، هم‌زمان با انقلاب زمستانی انجام گرفته است. بررسی‌های تنجیمی نیز، داده‌های رصدی را برای سال ساختِ یادشده تثبیت می‌کند و مؤید آن است که جانمایی چهار دروازه شهر، بر اساس پیکربندی سیاره‌ای منحصربه‌فردی که در پایان پاییزِ این سال برقرار بوده و بر اساس زوایایِ سَمتِ خورشید و بهرام (مریخ) و هرمزد (مشتری) و همچنین طول دایره‌البروجی این اجرام آسمانی انجام شده است.