سال 7، شماره 1 - ( 1400 )
سال 7 شماره 1 صفحات 186-167 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Bater M, Nazari Boron A. (2021). Structural study and Laboratory Survey of the Decoration of Kaboudani Mosque in Khaf. JRA. 7(1), 167-186. doi:10.52547/jra.7.1.167
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-244-fa.html
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-244-fa.html
باتر مسعود، نظری برون افسر. مطالعه ساختاری و بررسی آزمایشگاهی آرایه های مسجد کبودانی خواف پژوهه باستان سنجی 1400; 7 (1) :186-167 10.52547/jra.7.1.167
مسعود باتر* 
1، افسر نظری برون2
1، افسر نظری برون2
1- گروه مرمت آثار تاریخی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه زابل، زابل، ایران ، masoud.bater@uoz.ac.ir
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا، مشهد، ایران
2- دانشکده معماری و شهرسازی، دانشگاه بین‌المللی امام رضا، مشهد، ایران
چکیده: (2681 مشاهده)
مجموعه تاریخی کبودانی خواف، یکی از مهمترین آثار عصر تیموری است که در دوران شکوفایی این منطقه، پیرامون مزار عارف شهیر این دوران، سلطان محمود کبودانی ساخته شده است. این مجموعۀ تاریخی که امروزه تنها ویرانه‌ای از آن باقی است، در گذشته، مجموعۀ کاملی بوده است، مشتمل بر مزار، مسجد و آب انبار. بدنۀ داخلی بناهای این مجموعه، با انواع مختلف آرایههای معماری، همچون: دیوارنگاره‌ها، تزئینات تخمهدرآوری، رسمی‌بندی، مقرنس‌کاری و گچبری آراسته شده است. در میان این آرایههای معماری، آن چه بیش از همه جلب توجه می‌کند، دیوارنگاره‌ها و تزئینات تخمهدرآوری بدنۀ داخلی مسجد کبودانی است که در آن، سطوح داخلی مسجد با این آرایه‌ها به نحو بسیار زیبایی با نقوش هندسی به رنگ‌های نارنجی، قرمز، زرشکی، آبی، نخودی و سفید تزیین شده است. با توجه به اهمیت این مجموعۀ تاریخی به‌جای مانده از عصر تیموری و عدم مطالعۀ آن از یک سو و وضعیت در حال تخریب آرایههای آن، از سوی دیگر، در این پژوهش سعی شد تا به روش تجربی و با کمک روش‌های آزمایشگاهی، آرایههای این مسجد تاریخی و رنگ‌های به کار رفته در آن، مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد. بررسی آزمایشگاهی دیوارنگاره‌ها و تزئینات تخمهدرآوری این بنا، با روش‌های مختلف آنالیز دستگاهی، همچون: پراش پرتوی ایکس (XRD)، فلورسانس اشعه ایکس (XRF) و میکروسکوب الکترونی روبشی مجهز به تجزیه پاشندگی پرتوی ایکس (SEM-EDS)، نشان داد که در اجرای آرایههای گچبری از گچ زنده و در بستر دیوارنگاره‌ها از لایۀ نازکی از گچ کشته استفاده شده است. آنالیز رنگدانههای به کار رفته در آرایههای این بنا به روش‌های دستگاهی، حاکی از این بود که تمامی رنگ‌های مورد استفاده، معدنی بوده‌اند و در طیف رنگ‌های قرمز از گل اخرا و از گل سفید به عنوان رنگ سفید و در رنگ آبی از لاجورد طبیعی، استفاده شده است.
واژه‌های کلیدی: آرایه های معماری، گچبری، دیوارنگاره، تخمه درآوری، مسجد کبودانی، خواف، XRD، XDF، SEM-EDS
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1399/8/28 | پذیرش: 1399/12/15 | انتشار: 1400/6/30 | انتشار الکترونیک: 1400/6/30
دریافت: 1399/8/28 | پذیرش: 1399/12/15 | انتشار: 1400/6/30 | انتشار الکترونیک: 1400/6/30
فهرست منابع
1. Barimani F, Shoa Barabadi A. The Ancient Quality Of Cities, Manifestation Of Material And Spirtual Culture Of Islamic Cities Case: Khaf Ancient Quality. Geography And Development. 2009;7(15 ), P 91. [In Persian] [بریمایی، فرامرز و علی شعاع برآبادی. بافت قدیم شهرها جلوه فرهنگ مادی و معنوی شهرهای اسلامی، مورد: بافت قدیم شهر خواف. مجله جغرافیا و توسعه، 1388؛ 7 (15)، ص 91].
2. Ebrahimbai Salami Gh. Khaf And Its Cities Modern Cities Are Evolving On The Circuit Of Ancient Towns. Geographical Research, 2006; 21(2)] . [In Persian][ابراهیم بای سلامی، غلام حیدر. خواف و شهرهای آن (شهرهای جدید بر مدار شهرهای قدیم). تحقیقات جغرافیایی. 1385؛ 21 (2)]
3. Khosravi MR. Historical geography of Zaveh province, Mashhad: Astan Ghods Razavi; 1998. [in Persian][خسروی، محمدرضا، جغرافیای تاریخی ولایت زاوه، مشهد: انتشارات آستان قدس رضوی؛ 1376].
4. Ahrari Roudi A. Khaf through history, Torbat-e-Jam: Shaykh al-Islam Ahmad Jam Publications Co; 2006. [in Persian][احراری رودی، عبدالکریم. خواف در گذر تاریخ، تربت جام: انتشارات شیخ الاسلام احمد جام؛ 1384].
5. Hill D, Grabar O. Islamic Architecture and its Decoration, Translated by Mehdad vahdati daneshmand: 1967. [in Persian][هیل، درک و گرابار، الگ.کتاب معماری و تزیینات اسلامی، ترجمه مهرداد وحدتی دانشمند، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی؛ 1375]
6. Wilber, D. N. Islamic Architecture of Iran, Ilkhanid Era, Translated by Mehrdad Vahdati daneshmand, Tehran: Elmi va Farhangi Publications Co Co; 1997. [in Persian][ویلبر، دونالد نیوتن. معماری اسلامی ایران در دوره ایلخانان، ترجمه عبدالله فریار، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب: 1346]
7. Kiani, Mohammad Yusef. Period Islamic the of architecture Iranian the with reluted Decorations, Tehran: The Cultural Heritage Organization; 1998. [in Persian][کیانی، محمد یوسف. تزیینات وابسته به معماری دوران اسلامی، تهران: سازمان میراث فرهنگی کشور؛ 1376]
8. Makkinezhad, Mahdi. Art History of Iran in Islamic Era: Architecture Ornaments, Tehran: The Organization for Researching and Composing University Textbooks in the Humanities (SAMT); 2008. [in Persian][مکی نژاد، مهدی. تاریخ هنر ایران در دوره اسلامی: تزیینات معماری، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌‌‌‌ها (سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی؛ 1387]
9. Khanmoradi M, Niknami K. P Painted Parthian Stuccoes From Qal' Eh-I Yazdigird. Pazhohesh-Ha-Ye Bastanshenasi Iran,2017; 7(13). [In Persian][خان‌‌‌‌مرادی، مژگان و نیکنامی، کمال‌‌‌‌الدین. بررسی ساختار رنگدانههای به کار رفته در گچبری‌‌‌‌های به دست آمده از محوطه قلعه یزدگرد، پژوهش‌‌‌‌هاي باستان‌‌‌‌شناسي ايران (نامه باستان شناسي)، 7 (13)، 1396]
10. Simpson S, Ambers J, Verri G, Deviese T, Kirby J. Painted Parthian stuccoes from southern Iraq. In7th International Congress on the Archaeology of the Ancient Near East 2012, (pp. 209-220). Harrassowitz Verlag Wiesbaden.
11. Shekofteh A, Ahmadi H, Oudbashi O. Seljuk Brickwork Decorations and Their Sustainability in Khwarezmid and Ilkhanid Decorations. Iran University of Science & Technology. 2015; 3 (1) :84-104 [in Persian][شکفته، عاطفه، احمدی، حسین و عودباشی، امید. آرایههای آجرکاری سلجوقیان و تداوم آن در آرایههای دوران خوارزمشاهی و ایلخانی، پژوهش هاي معماري اسلامي, 3(1 (پياپي 6)؛ 1394]
12. Shekofteh, Atefeh. The Most Significant Visual Characteristic in Stucco Decorations, Ilkhanid, Architecture of Iran. JIAS 1 (2):79-98; 2013. [in Persian][شکفته، عاطفه. ویژگی‌‌‌‌های بصری شاخص آرایههای گچبری معماری عصر ایلخانی، مطالعات معماري ايران، 2 (1)؛ 1391 ]
13. Mohtasham A, Salehiun L, Ahmadi K. Technical Study Of Stucco Ornamens In "Shah-Shahan" House Using Xrd, Sem And Wet Chemistry. Journal Of Advanced Materials And Technologies. 2014;3(2). [In Persian][محتشم، عادله، صالحیون، لیلا و احمدی، کامران. بررسی فنی آرایههای گچبري خانه شهشهان اصفهان با استفاده از روش‌‌‌‌هاي دستگاهی SEM-EDS و XRD و شیمی تر، مواد و فناوری‌‌‌‌هاي پیشرفته، 3(2)؛ 1393]
14. Salehi Kakhki A, Aslani H. Presentation Of 12 Kinds Of Stucco Works Used In The Architectural Decoration Of The Islamic Period In Iran Based On Technical Properties. Journal Of Archaeological Studies. 2011;3(1 (Serial No. 3). [In Persian][صالحي كاخكي، احمد و اصلاني، حسام. معرفي دوازده گونه از آرايه‌‌‌‌هاي گچي در تزئينات معماري دوران اسلامي ايران بر اساس شگردهاي فني و جزئيات اجرايي، مطالعات باستان شناسي (دانشكده ادبيات و علوم انساني دانشگاه تهران)، 3(1)؛ 1390]
15. Farahmand Boroujeni H, Abed Esfahani A, Shishebori T. The Study Of Materials And Techniques Of Mural Painting In Five Ilkhanid Monuments Of Yazd City. Maremat-E Asar & Baft-Haye Tarikhi-Farhangi. 2013;2(4). [In Persian][فرهمند بروجنی، حمید، عابد اصفهانی، عباس و شیشه بری، طاهره. شناخت مواد و فنون دیوارنگاری پنج بنای دوره ایلخانی شهر یزد. مرمت آثار و بافت‌‌‌‌های تاریخی و فرهنگی ، 2(4)؛ 1391]
16. Mishmastnehi M. The Application Of Crystallographic Interpretation On Technical Study Of Gypsum-Based Historical Materials (Case Studies Of Stucco Decoration Of Kuh-E Khwaja And Gypsum Mortars From Shadiakh And Alamut). Journal Of Research On Archaeometry. 2016;1(2). [In Persian][میش مست نهی، مسلم. كاربرد تحليل‌‌‌‌هاي بلورشناسي در مطالعات فني آثار تاريخي گچي (مطالعه‌‌‌‌ي موردي گچبري كوه خواجۀ سيستان، ملات گچ شادياخ نيشابور و ملات گچ قلعه الموت قزوين)، پژوهه باستانسنجی، 1(2)؛ 1391] [DOI:10.29252/jra.1.2.1]
17. Karimpour, M. H. Industrial minerals and Rocks, Ferdowsi University Publication,No 250, Iran, [in Persian][کریم‌‌‌‌پور، محمد حسن. کانی‌‌‌‌ها و سنگ‌‌‌‌های صنعتی، انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، 1386]
18. Mitchell R.H., "Titaniferous phlogopites from the Leucite lamproites of the West Kimberley area, Western Australia", Contributions to Mineralogy and Petrology 76 (1981) 243-25l. [DOI:10.1007/BF00371964]
19. Zhang M., S uddaby P, Thompson R. N Dungan M. A., "Barian-titanian phlogopite from potassic lavas in northeast China: chemisry, substitutions and paragenesis", Am.Mineral 78 (1996) 1056-1065.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
