سال 4، شماره 1 - ( 1397 )
سال 4 شماره 1 صفحات 65-47 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Agha-Aligol D, Jafarizadeh M, Moradi M. (2018). Micro-PIXE: A Powerful Technique in Measurement and Determination of Raw Materials of Glass Artifacts of Parthian period From Shaur (Susa). JRA. 4(1), 47-65. doi:10.29252/jra.4.1.47
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-137-fa.html
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-137-fa.html
آقاعلی گل داود، جعفری زاده مسلم، مرادی محمود. میکروپیکسی: روشی توانمند در بررسی و تعیین مواد اولیه مصنوعات شیشه‌ای دوره اشکانی کاخ شائور (شوش) پژوهه باستان سنجی 1397; 4 (1) :65-47 10.29252/jra.4.1.47
داود آقاعلی گل1 
، مسلم جعفری زاده* 2، محمود مرادی1
، مسلم جعفری زاده* 2، محمود مرادی1
1- پژوهشگاه علوم و فنون هسته‌ای
2- دانشگاه تربیت مدرس ،moslem.archaeology@gmail.com
2- دانشگاه تربیت مدرس ،
چکیده: (4701 مشاهده)
آگاهی از ترکیب عنصری مصنوعات شیشه‌ای تاریخی کاربرد بسیار زیادی در بررسی فن ساخت، تعیین مواد اولیه مورداستفاده در ساخت، بررسی تجارت و نقل و انتقالات مواد اولیه و حتی تعیین زمان ساخت آن‌ها دارد. در این پژوهش 21 نمونه از اشیاء شیشه ای به‌دست‌آمده در کاخ شائور با استفاده از روش میکروپیکسی باهدف اندازه گیری عناصر تشکیل‌دهنده این نمونه ها آنالیز شده است. کاخ شائور در غرب محوطه باستانی شوش و در مجاورت رود شائور در استان خوزستان قرار دارد. کاوش های این محوطه تاریخی بین سالهای 1970 تا 1976م. با همکاری مشترک هیئت فرانسوی و گروه ایرانی انجام شده است. در این محوطه سه لایه باستانی مربوط به دوره اسلامی، اشکانی و هخامنشی شناسایی شده است که نمونه های آنالیز شده در این پژوهش مربوط به دوره اشکانیان است. با استفاده از آنالیز عنصری امکان پاسخگویی به سؤالات مطرح شده در این پژوهش وجود دارد؛ از قبیل اینکه در فرایند ساخت ظروف شیشه‌ای شائور از چه مواد اولیه‌ای به‌عنوان مواد ذوب کننده (گدازآور) استفاده شده است؛ زیرا مشخص شدن اینکه این مواد گدازآور، معدنی (ناترون) هستند یا خاکستر به‌دست‌آمده از گیاهان، می‌تواند نقش تعیین‌کننده‌ای در بررسی فرایند تجارت مواد اولیه شیشه داشته باشد. همچنین بررسی مواد رنگزا یا رنگبر استفاده شده در فرایند ساخت و مشخص کردن ناخواسته بودن این مواد (ضعف در فن ساخت) یا اضافه‌شده به‌صورت عمدی در طول فرایند ساخت، تنها برخی از پرسش‌هایی است که می‌تواند به‌عنوان هدف این کار پژوهشی در نظر گرفته شود. نمونه های آنالیز شده شامل نمونه‌برداری از قسمت هایی مانند بدنه، لبه، کف و دسته ظروفی با اشکال بطری و عطردان، پیاله (کاسه) و لیوان که غالباً کاربرد آرایشی و دارویی داشته اند، بوده است. این نمونه ها تقریباً همگی دارای رنگ سبز هستند که با یک لایه صدفی‌رنگ که ناشی از تدفین طولانی‌مدت در خاک است پوشانیده شده است. نتایج آنالیز عنصری این نمونه ها نشان می دهد نوع شیشه های به‌دست‌آمده از این دوره تاریخی با توجه به درصد وزنی اکسید منیزیم و اکسید پتاسیم موجود در نمونه ها که بیشتر از 5/2 درصد وزنی است نوع سودا به‌دست‌آمده از گیاهان است. همچنین در تهیه این نمونه ها از منابع سیلیس و خاکستر گیاهی یکسانی استفاده شده است. این نتایج نشان داد که عامل رنگزا و بی‌رنگ‌کننده‌ای به‌صورت عمدی در طی فرایند ساخت این نمونه ها به آن اضافه نشده است. همچنین با استفاده از آنالیز نمونه ها از سطح مقطع و به دست آوردن توزیع عنصری عناصر تشکیل‌دهنده نمونه ها مشخص شده است که در این نمونه ها به دلیل خوردگی سطحی ایجادشده، سطح این نمونه ها تا عمق قابل‌توجهی از سدیم تهی شده است.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1397/3/7 | پذیرش: 1397/4/6 | انتشار: 1397/4/10 | انتشار الکترونیک: 1397/4/10
دریافت: 1397/3/7 | پذیرش: 1397/4/6 | انتشار: 1397/4/10 | انتشار الکترونیک: 1397/4/10
فایل منابع مقاله [RIS 12 KB] (318 دریافت)
چکیده ترکی استانبولی [HTM 50 KB] (61 دریافت)
فهرست منابع
1. Moorey PRS. Ancient mesopotamian materials and industries: the archaeological evidence. Clarendon. Oxford; 1994.
2. Celik S, Akyuz T, Akyuz S, Ozel A, Kecel-Gunduz S, S B. Investigations of Archaeological Glass Bracelets and Perfume Bottles Excavated in Ancient Ainos (Enez) by Multiple Analytical Techniques. J Appl Spectrosc. 2018;(85):178–83.
3. Oikonomou A, Henderson J, Gnade M, Chenery S, Zacharias N. An archaeometric study of Hellenistic glass vessels: evidence for multiple sources. Archaeol Anthropol Sci. Springer; 2018;10(1):97–110.
4. Henderson J, Chenery S, Faber E, Kröger J. The use of electron probe microanalysis and laser ablation-inductively coupled plasma-mass spectrometry for the investigation of 8th–14th century plant ash glasses from the Middle East. Microchem J. Elsevier; 2016;128:134–52.
5. Bugoi R, Alexandrescu C-G, Panaite A. Chemical composition characterization of ancient glass finds from Troesmis—Turcoaia, Romania. Archaeol Anthropol Sci. Springer; 2018;10(3):571–86.
6. Henderson J. Ancient glass: an interdisciplinary exploration. Cambridge University Press; 2013.
7. Brill RH, Stapleton CP. Chemical analyses of early glasses: volume 3: the years 2000–2011, reports, and essays. Corning Museum of Glass; 2012.
8. Swan CM, Rehren T, Lankton J, Gratuze B, Brill RH. Compositional observations for Islamic Glass from Sīrāf, Iran, in the Corning Museum of Glass collection. J Archaeol Sci Reports. Elsevier; 2017;16:102–16.
9. De Schauensee M. Peoples and Crafts in Period IVB at Hasanlu, Iran. Vol. 132. University of Pennsylvania Press; 2012.
10. Mirti P, Pace M, Negro Ponzi M, Aceto M. ICP–MS Analysis of Glass Fragments of Parthian And Sasanian Epoch from Seleucia and Veh Ardaš?R (Central Iraq). Archaeometry. Blackwell Publishing Ltd; 2008 Jun;50(3):429–50. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2007.00344.x]
11. Kordavani M. Achamenid Palace of Shaur, excavations at Susa during 1971-1972. Bita; 1977. [in Persian] [کردوانی محمود. کاخ هخامنشی شاهور. کاوشهای سال 72–1971 در شوش. نشر بی تا؛ 1356]
12. Boucharlat R, Labrousse A. Le palais d’ArtaxerxèsII sur la rive droite du Chaour à Suse. Cah la Délégation Archéologique Française en Iran Paris. 1979;10:19–136.
13. Sheikh M. Achamenid period at Susa ancient site according to archaeological excavations [Unpublished M.A thesis]. Islamic Azad University of Tehran; 2007. [in Persian] [شیخ محمد. دوران هخامنشی در محوطه باستانی شوش بر اساس کاوشهای باستانشناسی [منتشرنشده]. پایاننامه کارشناسی ارشد باستانشناسی. دانشگاه آزاد اسلامی. واحد تهران مرکزی؛ 1386[
14. Yoyotte J. Les inscriptions hiéroglyphiques de la statue de Darius à Suse. Délégation archéologique française en Iran; 1974.
15. Johansson SAE, Campbell JL. PIXE: A novel technique for elemental analysis. 1988;
16. Schmidt B, Wetzig K. Ion beams in materials processing and analysis. Springer Science & Business Media; 2012.
17. Adams F, Barbante C. Particle-Based Imaging Techniques. In: Comprehensive Analytical Chemistry. Elsevier; 2015. p. 315–37.
18. Campbell JL, Boyd NI, Grassi N, Bonnick P, Maxwell JA. The Guelph PIXE software package IV. Nucl Instruments Methods Phys Res Sect B Beam Interact with Mater Atoms. Elsevier; 2010;268(20):3356–63.
19. Agha-Aligol D, Oliaiy P, Mohsenian M, Lamehi-Rachti M, Shokouhi F. Provenance study of ancient Iranian luster pottery using PIXE multivariate statistical analysis. J Cult Herit. Elsevier; 2009;10(4):487–92.
20. Sayre E V, Smith RW. Compositional categories of ancient glass. Science. American Association for the Advancement of Science; 1961;133(3467):1824–6.
21. Lima A, Medici T, de Matos AP, Verità M. Chemical analysis of 17th century Millefiori glasses excavated in the Monastery of Sta. Clara-a-Velha, Portugal: comparison with Venetian and façon-de-Venise production. J Archaeol Sci. Elsevier; 2012;39(5):1238–48.
22. Freestone IC, Jackson-Tal RE, Taxel I, Tal O. Glass production at an early Islamic workshop in Tel Aviv. J Archaeol Sci. Elsevier; 2015;62:45–54.
23. Weber G, Strivay D, Martinot L, Garnir H-P. Use of PIXE–PIGE under variable incident angle for ancient glass corrosion measurements. Nucl Instruments Methods Phys Res Sect B Beam Interact with Mater Atoms. Elsevier; 2002;189(1–4):350–7.
24. Van der linden V, Cosyns P, Schalm O, Cagno S, Nys K, Janssens K, et al. Deeply coloured and black glass in the Northern provinces of the Roman empire: Differences and similarities in chemical composition before and after AD 150. Archaeometry. Blackwell Publishing Ltd; 2009 Oct;51(5):822–44. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2008.00434.x]
25. Ganio M, Gulmini M, Latruwe K, Vanhaecke F, Degryse P. Sasanian glass from Veh Ardašīr investigated by strontium and neodymium isotopic analysis. J Archaeol Sci. Elsevier; 2013;40(12):4264–70.
26. Kato N, Nakai I, Shindo Y. Change in chemical composition of early Islamic glass excavated in Raya, Sinai Peninsula, Egypt: on-site analyses using a portable X-ray fluorescence spectrometer. J Archaeol Sci. Elsevier; 2009;36(8):1698–707.
27. Freestone IC, Jackson-Tal RE, Tal O. Raw glass and the production of glass vessels at late Byzantine Apollonia-Arsuf, Israel. J Glass Stud. JSTOR; 2008;67–80.
28. Vataj E, Hobdari E, Röhrs S, Vandenabele P, Civici N. Analytical characterization of glass tesserae from mosaics of early Christian basilicas in Albania. Appl Phys A. Springer; 2017;123(1):76.
29. Alberta S, Gianmario M, Valentina P. The stained glass window of the southern transept of St. Anthony’s Basilica (Padova, Italy): study of glasses and grisaille paint layers. Spectrochim Acta Part B At Spectrosc. Elsevier; 2011;66(1):81–7.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
