Mendeley  

Zotero  

Rahimimehr V. (2025). Microstructural and Compositional Analysis of Gypsum Mortars from the Mihrabs of Malik Mosque in Kerman with an Approach to Application in Conservation Processes. JRA. 11(1), doi:10.61186/jra.11.1.468
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-468-fa.html

گچ‌بری به‌عنوان بخشی جدایی‌ناپذیر از معماری سنتی، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. یکی شاهکارهای هنر گچبری دوران اسلامی، محراب گچبری شده با نقوش اسلیمی و کتیبه‌های کوفی است و محراب‌های تاریخی مسجد ملک یا امام خمینی کرمان به عنوان قدیمیترین مسجد کرمان، یکی از این نمونهها است که ظرافت اجرا و پیچیدگی نقوش این محراب‌ها، آنها را به آثاری منحصر به فرد در تاریخ هنر اسلامی تبدیل کرده است. این پژوهش با هدف بررسی فنشناسی ملات گچی محراب‌های تاریخی مسجد ملک کرمان انجام شده است. مطالعه این محراب‌ها از آن جهت حائز اهمیت است که شناخت ترکیبات و ساختار ملات‌های تاریخی میتواند به حفاظت بهتر، مرمت اصولی و بازسازی دقیق این آثار معماری اسلامی کمک کند. در این تحقیق، سه نمونه از سه محراب روی پشت بام مسجد با استفاده از روش‌های آزمایشگاهی پیشرفته شامل پراش پرتو ایکس (XRD) و میکروسکوپ الکترونی روبشی مجهز به طیف‌سنج پراکندگی انرژی پرتو ایکس (SEM-EDS) مورد تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که فاز غالب همه نمونهها ژیپس است و یکی از نمونهها در مقایسه با سایر نمونه‌ها، همگن‌ترین توزیع اندازه ذرات و متراکم‌ترین ساختار را دارد. همچنین، آنالیز XRD تأیید کرد که این نمونه حاوی بالاترین میزان کوارتز و کلسیت است که احتمالاً دلیل استحکام و دوام بیشتر آن نسبت به نمونه‌های دیگر میباشد. این نمونه به‌عنوان ساختار بهینه، معیاری برای تولید ملات‌های پایدار در پروژه‌های حفاظتی است. این یافته‌ها نه‌تنها به درک بهتر فناوری ساخت گچ در دوران تاریخی کمک میکند، بلکه می-تواند به‌عنوان معیاری برای تهیه ملات‌های سازگار در مرمت آثار گچی مورد استفاده قرار گیرد.