Mendeley  

Zotero  

Yagoubzadeh H, Hamzavi Y. (2025). Characterization of Mortar and Colored Layers in the Inscription of Tomb of Amin-al-ddin Jibraeil in Kalkhuran, Ardebil. JRA. 11(1), doi:10.61186/jra.11.1.418
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-418-fa.html

کتیبه ای صفوی به خط علیرضا عباسی در گنبد خانۀ بقعۀ شیخ جبرائیل کلخوران (در اردبیل) باقی‌مانده که متأسفانه بخش هایی از آن طی سده های گذشته تخریب‌شده است. متن کتیبه از احادیث حضرت علی (ع) در نهج البلاغه است. به‌جز این کتیبۀ ارزشمند، آرایه های معماری این بنا شامل کاشی های معرق، کاشی های تک‌رنگ، کاشی های معقلی، دیوارنگاره  در بخش ایوان، آرایه های گچی بوم ساب، آرایه های لایه چینی و طلاچسبانی شده و مقرنس گچی است. برای حفاظت صحیح اثر و همچنین مداخلات مرمتی، نیازمند شناخت فنی لایه های مختلف کتیبه صفوی در این مجموعه هستیم. هدف پژوهش حاضر، ساختارشناسی لایه های مختلف کتیبه ازجمله بستر، لایه براق روی نوشتار، ماده آلی زیر لایه براق و رنگ آبی زمینه است. در این راستا، از لایه های ذکر شده نمونه برداری شد و مطالعات به روش طیف سنجی رامان، میکروسکوپی نوری و SEM-EDS انجام شد. درنتیجۀ مطالعات مشخص شد که برای لایۀ بستر از ملاط گچ زنده استفاده شده و عملیات پرداخت سطح با ماله با دقت بیشتر و کیفیت بالاتری انجام پذیرفته است. از ورق طلا برای زیبایی سطح نوشتار استفاده شده که در مرمت های بعدی، ورق مس جایگزین شده است. به دلیل خوردگی سطحی فلز مس، بخش مرمتی کدر شده ولی بخش اصلی که طلا بوده، همچنان درخشان است. همچنین مطالعه ای بر روی نوع اتصال ورق طلایی صورت پذیرفت. در نتیجۀ مطالعات مشخص شد در دورۀ صفویه، از روغن (احتمالاً روغن کمان) به‌عنوان چسب ورق طلا استفاده شده است. در نتیجۀ مطالعات بر روی رنگ آبی زمینۀ کتیبه، در قسمت هایی که رنگ آبی تیره دیده می شود، از رنگ‌دانه لاجورد استفاده شده و در قسمت هایی که رنگ آبی روشن دیده می شود، از مخلوط رنگ‌دانه‌های لاجورد و سرب (احتمالاً سفیداب سرب) استفاده شده است.