1- گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران 
 2- گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تهران، تهران، ایران ، mdehpahlavan@ut.ac.ir
                    
                    
                    چکیده:       (951 مشاهده)
                    
                    
                    با ورود به هزارۀ نخست پ.م و پررنگتر شدن کمانداری در ارتشهای خاورنزدیک، شمار سرپیکانهای کشفشده در گورستانها، استقرارگاهها و استحکامات عصر آهنی در غرب فلات ایران و مناطق همجوار افزایش یافت. در کنار این افزایش، فرمهای گوناگون و گاهاً نوظهور  همچون سه پرۀ سوکتی در منطقه پدیدار میشوند که نمیتواند برای سلاح پرمصرفی چون تیر ویژگی عادی تلقی شود، و چرایی آن میتواند درک مهمی از قابلیتهای مهندسی و طراحی جنگ افزار در این دوره را در اختیار قرار دهد. از اینرو با استفاده از نرم افزار شبیه سازی آباکوس بر پایه روش اجزاء محدود، آزمونی طراحی شد که بازسازی عملکرد سلاحهای آن دوره را در شرایط گوناگون امکانپذیر میسازد. بدین منظور سه گونۀ شاخص سرپیکان برنزی از یافتههای کاوشهای 1395 و 1396 گورستان شرقی قره تپۀ سگزآباد، و یک گونه نیز از یافتههای تخت جمشید انتخاب شدند. در مجموعِ 16 تیراندازی شبیهسازی شده به دو پوشش دفاعی مرسوم در این دوره، زره پولکی و کتانی در دو بازۀ سرعت نهایی متفاوت از کمانهای زاویهدار (2/74 - 2/63 m/s) و B شکل (3/64 تا 7/54 m/s) در فواصل 5/7، 15 و30 متری گونههای منتخب مورد مطالعه قرار گرفتند. براساس نتایج، با در نظر گرفتن توانایی سوراخسازی به عنوان معیار سنجش سرپیکان در شرایط شبیهسازی، خواص هندسی سرپیکان و خواص مکانیکی زره، عوامل تعیینکننده بودند. به این ترتیب تنها سرپیکان زبانهدار با تیغه هرمی به واسطۀ فرم خاص خود توانست در فرآیند سوراخسازی، بهترین بازده را ثبت کند. سه نمونه دیگر در مقابل زره کتانی موفق به تکمیل فرآیند شدند و سوراخهایی با مساحت بیش از  2mm30 ایجاد کردند، اما هیچ یک تهدیدی جدی برای سرباز مجهز به زره پولکی به حساب نمیآمدند. از جامعۀ آماری سرپیکانهای انتخابی چنین بر میآید که کمیت اندک گونۀ هرمی در مقابل سه گونۀ دیگر، علارغم عملکرد مناسب در برابر اهداف زرهی، احتمالاً میتواند بیانگر کم بودن سربازان و اهداف زرهی نسبت به نیروهای غیر زرهی در ارتشهای منطقه، حداقل تا قرن 6 پ.م باشد.
                     
                    
                    
                    
                    
                    یاداداشت علمی:  
پژوهشي |
                    موضوع مقاله: 
                    
باستان سنجی  دریافت: 1402/10/14 | پذیرش: 1403/10/13 | انتشار: 1403/12/20 | انتشار الکترونیک: 1403/12/20