گاهنگاری مطلق و گوناگونی درون‌منطقه‌ای سنت سفالی دالما بر اساس تحلیل سفال منقوش تک‌رنگ - پژوهه باستان سنجی
سال 7، شماره 1 - ( 1400 )                   سال 7 شماره 1 صفحات 123-103 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Bahranipoor H. Absolute Dating and Intra-Regional Diversity of Dalma Ceramic Tradition Based on Analysis of the Painted Monochrome Ware. JRA 2021; 7 (1) :103-123
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-254-fa.html
بحرانی پور حنان. گاهنگاری مطلق و گوناگونی درون‌منطقه‌ای سنت سفالی دالما بر اساس تحلیل سفال منقوش تک‌رنگ. پژوهه باستان سنجی. 1400; 7 (1) :103-123

URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-254-fa.html


پژوهشکدۀ باستانشناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران ، Bahranipoorh@gmail.com
چکیده:   (1962 مشاهده)
فرهنگ یا «سنت سفالی دالما»، همچون بسیاری از سنت‌ها و فرهنگ‌های پیش‌ازتاریخِ دیگر در فلات ایران، بیش از هر چیز، با مجموعۀ سفالی آن شناخته می‌شود. برای اولین‌بار سنت سفالی دالما پس از شناسایی و معرفی آن از خود تپه‌دالما، در تپۀ B سه‌گابی تعیین هویت و شاخصه‌های آن معرفی شد. اصلی‌ترین ویژگی این سنت سفالی، یک‌دستی چشمگیر آن در منطقۀ زاگرس مرکزی و شمالی است. شواهد باستان‌شناختی گویای آن است که این یک‌دستی، نشانگر ارتباط فرهنگیِ محسوسی بین ساکنان دشت‌های میان کوهی زاگرس مرکزی و زاگرس شمالی طی هزارۀ پنجم ق‌م است. طی دو دهۀ اخیر با پژوهش‌های میدانی در زاگرس مرکزی و جنوب دریاچۀ ارومیه با وجود اینکه شواهد بیشتری مبنی بر یکدستی فرهنگیِ این دو منطقه به‌دست آمده، ولی تفاوت‌هایی درون-منطقه‌ای نیز آشکار شده که تعیین آن‌ها می‌تواند در تعریف زیرحوزه‌های فرهنگی این سنت سفالی کارساز باشد. در کاوش محوطۀ نادعلی‌بیگِ سنقر و کلیایی شواهد سفالی بیشتری از تفاوت‌ها و شباهت‌های درون منطقه‌ای سنت سفالی دالما آشکار شد. اهمیت مجموعۀ سفالیِ نادعلی‌بیگ در مطالعات سنت سفالی دالما از این نظر است که برای اولین‌بار جایگاه گاه‌شناختیِ مطلقِ گونه‌های مختلف سفال دالما بر اساس هفت نمونه تاریخ رادیوکربن از این محوطه، قابل تعریف خواهد بود. بر اساس این تاریخ‌ها، می‌توان زمان پیدایی و ناپدید شدن گونه‌های مختلف سفال دالمایی را مشخص کرد و مبنایی برای تعیین بازۀ زمانی دیگر مجموعه‌های سفال دالمایی به دست داد. نتیجۀ کلی این پژوهش، که بر اساس تحلیل گونه‌شناختی سفال تک‌رنگ منقوش دالما به‌دست آمده، نشان می‌دهد که حوزۀ جغرافیایی بزرگی که سنت سفالی دالما در آن رایج بوده را می‌توان به دست‌کم چهار زیرحوزۀ زاگرس شمالی/ جنوب دریاچۀ ارومیه، کردستان، بیجار و ناحیۀ کنگاور یا شرق زاگرس مرکزی تقسیم کرد. همچنین، بر اساس توالی گاه‌شناختیِ مطلق مجموعۀ سفالی نادعلی‌بیگ، محدوده‌ای زمانی برای سفال تک‌رنگ منقوش دالما در این زیرحوزه‌ها پیشنهاد شده است.
متن کامل [PDF 1731 kb]   (1074 دریافت)    
یاداداشت علمی: پژوهشي | موضوع مقاله: باستان سنجی
دریافت: 1399/12/19 | پذیرش: 1400/4/1 | انتشار: 1400/6/30 | انتشار الکترونیک: 1400/6/30

فهرست منابع
1. Young TCJr. Dalma Painted Ware. Expedition 5/2; 1963: 38-39
2. Hamlin C. Dalma Tepe. Iran XIII; 1975: 120, Table 2, 171, Fig.4: D-F, Figs. 4: E, C; 6: H.
3. Young TC Jr, Levine Louis D. Excavations of the Godin Project: Second Progress Report. Royal Ontario Museum, Art and Archaeology Occasional Papers No. 26, Ontario; 1974:1, 4.
4. Henrickson EF. Ceramic Styles and Cultural Interaction in the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros, Iran. PhD Dissertation. Department of Anthropology. University of Toronto; 1983: 747, 157, 173- 174, 203, Fig. 63: 86, 62.1, 69,
5. Henrickson EF. Ceramic Evidence for Cultural Interaction between Chalcolithic Mesopotamia and Western Iran. In Technology and Style, ceramics and Civilization, Vol. 2, W.D. Kingery and Esther Lense (eds.), pp. 87-132. Columbus, OH: American Ceramic Society; 1986.
6. Henrickson EF, Vitali V. The Dalma Tradition: Prehistoric Interregional Cultural Integration in Highland of Western Iran. Paléorient 13/2: 37-46; 1987: 37. [DOI:10.3406/paleo.1987.4427]
7. Viogt MM, Dyson RHJr. The Chronology of Iran, ca. 8000-2000B.C. In R.W. Ehrich (ed.), Choronologies in Old World Archaeology, Vol. I, Chicago, 2nd Ed; 1992: Fig.2.
8. Henrickson EF. CERAMICS: The Chalcolithic Period in the Zagros Highlands. In E. Yarshater (ed.). Encyclopedia Iranica V. 5, FACS. 3; 1992: 287.
9. Henrickson EF. An Updated Chronology of the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros Highlands, Western Iran. Iran XXIII; 1985: 63-108. [DOI:10.2307/4299754]
10. Roustaei K, Rezvani H, Heydari S. Kani Mikaiil-A seasonal cave site of the middle Neolithic period in Kurdestan Iran. Antiquity 76, No. 294; 2002: 935. [DOI:10.1017/S0003598X0009164X]
11. Roustaei K, Rezvani H. Preliminary Report on Sounding at Kani Mikaeil cave, Kurdestan. Bastan Shenasi va Tarikh (Archaeology and History), 32: 58-74. 2002. [In Persian] [روستایی کوروش، رضوانی حسن. گزارش مقدماتی گمانه زنی در غار کانی میکائیل کردستان. مجلۀ باستان شناسی و تاریخ، سال 16، شمارۀ دوم، شمارۀ پیاپی 32: 58- 74؛ 1381: طرح 1: 11 [
12. Nobari Hojebri A, Binandeh A, Nestani J, Vahdati Nasab H. Excavation at Lavin Tepe Northwest Iran, Ancient Near Eastern Studies, Vol. 40; 2012: 117.
13. Fallaheyan E, Nozhati KH. Rescue Excavations at Tappeh Baaghi, Sardasht. In H. Choubak (ed.), Proceedings of the 15th Congress on Iranian Archaeology, Tehran: Research Institute of Cultural Heritage and Tourism, pp. 492-498. 2016. [In Persian] ]فلاحیان یوسف، نزهتی خاطره. کاوش نجات بخشی در تپه باغی سردشت. گزارش های پانزدهمین گردهم آیی سالانۀ باستان شناسی ایران. به کوشش حمیده چوبک. تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ 1395: 492[
14. Mucheshi A, Zamanidadaneh M, Ghasemi M, Karimi Z. Stratigraphy of Tappeh Namshir, Baneh: A site in Western Iran. Iranian Archaeological Studies 12; 2017. [In Persian][ساعد موچشی امیر، زمانی دادانه مرتضی، قاسمی محسن، کریمی زاهد. لایه نگاری تپه نمشیر در بانه: محوطه ای در غرب ایران. پژوهش های باستان شناسی ایران 12؛ 1396 [
15. Motarjem A. Report on Rescue Excavations at Gheshlagh. Tehran: Iranian Center for Archaeological Research. 2014. (Unpublished) [In Persian] [مترجم عباس. گزارش کاوش نجات بخشی تپه قشلاق. تهران: پژوهشکده باستان شناسی (منتشرنشده)؛ 1393[
16. Bahrnipoor H. Report of the First Season of Rescue Excavation at Tappeh Nadali Beig, Songhor. Tehran: Iranian Center for Archaeological Research. 2016. (Unpublished) [In Persian] [بحرانی پور حنان. گزارش اولین فصل کاوش نجات بخشی تپه نادعلی بیگ سنقر. تهران: پژوهشکده باستان شناسی (منتشرنشده)؛ 1395[
17. Marshall JL. Missing Links: Demic Diffusion and the Development of Agriculture on the Central Iranian Plateau. Durham theses, Durham University. Available at Durham E-Theses Online: http://etheses.dur.ac.uk/3547/; 2012: 246- 247
18. Sharifi M, Motarjem A. The process of cultural change in the Chalcolithic period in the highlands of Western Iran at Tepe Gheshlagh. Documenta Praehistorica XLV; 2018: Fig. 4, [DOI:10.4312/dp.45.7]
19. Abedi A, Khatib Shahidi H, Chataigner C, Niknami K, Eskandari N, Kazempour M, Pirmohammadi A, Hosseinzaeh J, Ebrahimi G. Excavations at Kul Tepe (Hadishahr), North-Western Iran, 2010: First Preliminary Report. Ancient Near Eastern Studies 51; 2014: 34,
20. Bahrnipoor H. Reevaluation of Cultural Interaction between the Central Zagros and Adjacent Regions during the Fifth Millennium BC based on Archaeological Data from the Site of Nadali Beig. PhD Dissertation. University of Tehran. 2018. (Unpublished) [In Persian] [بحرانی پور حنان. ارزیابی مجدد برهمکنش-های فرهنگی ساکنان زاگرس مرکزی در هزارۀ پنجم ق.م. با مناطق همجوار براساس داده های باستان شناختی از محوطۀ باستانی نادعلی بیگ. رساله دکتری گروه باستان شناسی دانشگاه تهران. (منتشر نشده)؛ 1397: 221، 160 [
21. Levine LD, Young TC. Jr. A Summary of the Ceramic Assemblages of the Central Western Zagros from the Middle Neolithic to the Late Third Millennium BC. In: J.-L. Hout (ed.), Prehistoire de la Mesopotamie, pp. 15-53, Paris: Centre National de la Recherche Scientifique, Colloques Internationaux; 1987: 21.
22. Binandeh A. Reevaluation of the Chalcolithic Period of the Northwest Iran, Case Study: Tappeh Lavin. PhD Dissertation. Tarbiat Modares University. 2011. (Unpublished) [In Persian] [بیننده علی. بازنگری دورۀ مس و سنگ شمال غرب ایران، مطالعۀ موردی: تپه لاوین. رساله دکتری گروه باستان شناسی دانشگاه تربیت مدرس. (منتشر نشده)؛ 1390: 301، 106-115 [
23. Sharifi M. Tappeh Gheshlag, Bijar (The Eastern Flank of the Central Zagros). Archaeological Reports Series 2/4. Tehran: Research Institute of Cultural Heritage and Tourism. 2020. [In Persian] [شریفی مهناز. تپه قشلاق بیجار (دامنه شرقی زاگرس مرکزی). سلسه گزارش های باستان شناسی (سری دوم، شماره4). تهران: پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری؛ 1399: 122، 201، 184- 202[
24. Motarjem A, Sharifi M. The Transition Process from the Late Neolithic Cultural Traditions to Early Chalcolithic in Hinterlands of the Central Zagros. Iranian Archaeological Studies 16; 2018. [In Persian] [مترجم عباس، شریفی مهناز. فرایند گذار از سنت های فرهنگی نوسنگی جدید به مس وسنگ قدیم در پس کرانه های زاگرس مرکزی. پژوهش های باستان شناسی ایران 16؛ 1397: 90 [

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهه باستان سنجی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Research on Archaeometry

Designed & Developed by : Yektaweb