مطالعه ساختارشناسی ظروف سنگ استاتیتی محوطه شادیاخ به روشXRF XRD و SEM - پژوهه باستان سنجی
سال 4، شماره 2 - ( 1397 )                   سال 4 شماره 2 صفحات 60-49 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:

Masjedi Khak P, Shirazi N, Nami H, Hajivaliei M. Structural Characterization of Steatite Vessels of Shadyakh by XRF, XRD and SEM Techniques. JRA 2018; 4 (2) :49-60
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-114-fa.html
مسجدی خاک پرستو، شیرازی نگار، نامی حسن، حاجی ولئی مهدی. مطالعه ساختارشناسی ظروف سنگ استاتیتی محوطه شادیاخ به روشXRF ، XRD و SEM. پژوهه باستان سنجی. 1397; 4 (2) :49-60

URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-114-fa.html


1- دانشگاه نیشابور ، parastomasjedi@yahoo.com
2- دانشگاه نیشابور
3- دانشگاه بوعلی سینا
چکیده:   (4064 مشاهده)
تولید ظروف سنگی از دوران نوسنگی آغاز شد، تولید و استفاده از سنگ‌های کلریت و استاتیت نیز از دوران مفرغ آغاز گردید. ایران از مهم‌ترین مراکز دارای معادن سنگ نرم جهت تولید این نوع ظروف است و محوطه‏ هایی همچون تپه یحیی و کنار صندل شمالی و جنوبی در استان کرمان از معروف‌ترین محوطه‌هایی هستند که در صنعت ساخت ظروف و اشیاء از سنگ‌های نرم فعالیت داشته‌اند. پژوهش‌های محدودی در مورد منابع خام این سنگ‌ها صورت گرفته است که بر روی نمونه‌های عصر مفرغ متمرکز شده بود و باوجودآنکه استفاده از این سنگ‌ها در دوره‌های تاریخی یا اسلامی نیز رواج داشته است، تنها پژوهش در این زمینه منحصر به تأثیر پخت‌وپز بر ساختار ظروف کلریتی بود. طی کاوش‏های باستان‌شناسی در محوطه شادیاخ که به قرون ابتدایی و میانی اسلامی متعلق است، قطعات مختلفی از این ظروف در لایه‌های باستانی به‌دست‌آمده است. سؤالات این پژوهش: ظروف سنگی محوطه شادیاخ از چه جنسی هستند؟ و چه کانی‌هایی در بافت آن وجود دارد و میزان همخوانی ترکیب شیمیایی آن‌ها چه میزان است. هدف از این پژوهش ساختارشناسی ظروف سنگی شادیاخ است. در این پژوهش تعداد 16 نمونه مورد آنالیز قرار گرفت. هر 16 نمونه به روش XRD آزمایش شدند. به‌منظور تکمیل اطلاعات از این مجموعه 4 قطعه نیز به روش XRF  و 2 نمونه هم با روش SEM آزمایش شد. در این پژوهش نتایج این مطالعه نشان داد که نمونه ظروف شادیاخ با توجه به نتایج جنس استاتیت است مطالعه عناصر و کانی‌ها و تهیه نمودار برهم اندازی عناصر، نشان داد که نمونه‌های محوطه شادیاخ از یک منبع یا ساختار زمین‌شناسی ساخته شدند.
واژه‌های کلیدی: استاتیت، شادیاخ، نیشابور، XRF، XRD، SEM
متن کامل [PDF 1324 kb]   (1618 دریافت)    
یاداداشت علمی: پژوهشي | موضوع مقاله: باستان سنجی
دریافت: 1397/2/31 | پذیرش: 1397/9/1 | انتشار: 1397/10/9 | انتشار الکترونیک: 1397/10/9

فهرست منابع
1. Renfrew C, Dixon JE. Obsidian Hydration Dating. In: Taylor R., Aitken M., editors. Adv. Archaeol. Museum Sci., New York, London: 1977, p. 297–321.
2. Abdi K. Obsidian in Iran from the Epipalaeolithic period to the Bronze Age. Persiens Antike Pr 2004:148–53.
3. Aruz J. Intercultural style” carved chlorite objects. Art First Cities Third Millenn BC from Mediterr to Indus New York Metrop Museum Art P 2003:325–46.
4. De Cardi B. Excavations at Bampur: a third millennium settlement in Persian Baluchistan, 1966. vol. 51. American Museum of National History; 1970.
5. Seyed Sajadi SM. Indian-Continental Civilization. Tehran: SAMT Publication; 2009. [in Persian] [سیدسجادی سیدمنصور. باستان‌شناسی شبه قاره تاریخ هند. تهران: انتشارات سمت؛ 1388.]
6. Hole F, Flannery K V, Neely JA. Prehistory and human ecology of the Deh Luran Plain: an early village sequence from Khuzistan, Iran. University of Michigan; 1969.
7. Hole F. Studies in the archeological history of the Deh Luran Plain: the excavation of Chagha Sefid. Museum of Anthropology, University of Michigan; 1977.
8. Perrot J. Archaeological Report of Eight Seasons of Survey and Excavation at Shahdad (Lut Plain). In: Hakemi A, Musavi M. Tehran: Iranian Center for Archaeological Research; 2006. [in Persian] [پرو ژان. مقدمه در: گزارش هشت فصل بررسی و کاوش در شهداد (دشت لوت). به کوشش حاکمی علی، موسوی محمود. تهران: سازمان میراث فرهنگی و گردشگری؛ 1385.]
9. Rafifar J aldi, Roberto M, Massiomo V. Aspects of drilling in Konar Sandal. In: Madjidzadeh Y, editor. First Int. Conf. Archaeol. Res. Jiroft, Kerman: Cultural Heritage, Handicrafts& Tourism Organization of Kerman Province; 2008,127–44. [in Persian] [رفیع‌فر جلال‌الدین، میکلی روبرتو، ویداله ماسیمو. جنبه‌‌هایی از فناوری مته‌کاری در کنار صندل جنوبی. به کوشش یوسف مجیدزاده. در مجموعه مقالات نخستین همایش بین‌المللی تمدن حوزه هلیل، جیرفت. کرمان: نشر سازمان میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری استان کرمان؛1387، 127-144.]
10. Lamberg-Karlovsky CC. Excavations at Tepe Yahya, Iran, 1967-1969: Progress Report. American School of Prehistoric Research, Harvard University; 1970.
11. Hakemi A. Shahdad: archaeological excavations of a bronze age center in Iran. vol. 27. IsMEO; 1997.
12. Labbaf Khanaki M, Bakhtiari Shahri M. Report of the second season of excavation at Shadyakh. Neyshabour: 2001. [in Persian] [لباف‌خانیکی میثم، بختیاری شهری محمود. گزارش فصل 2 کاوش شادیاخ. پایگاه مطالعات فرهنگی نیشابور:1380.]
13. Labbaf Khanaki R, Bakhtiari Shahri M. Report of the third season of excavation at Shadyakh, Neyshabour. Khorasan Razavi: 2002. [in Persian] [لباف‌خانیکی رجبعلی، بختیاری شهری محمود. گزارش مقدماتی فصل سوم باستان‌شناسی شادیاخ. اداره کل میراث فرهنگی خراسان نیشابور:1381.]
14. Labbaf Khanaki R, Bakhtiari Shahri M. Report of the fourth season of excavation at Shadyakh. Neyshabour: 2003. [in Persian] [لباف‌خانیکی رجبعلی، بختیاری شهری محمود. گزارش فصل چهارم باستان‌شناسی شادیاخ. اداره کل میراث فرهنگی خراسان نیشابور: 1382.]
15. Labbaf Khanaki R. Report of the sixth season of excavation at Shadyakh. Neyshabour: 2005. [in Persian] [لباف خانیکی رجبعلی. گزارش اجمالی کاوش باستان‌شناسی شادیاخ فصل ششم. اداره کل میراث فرهنگی خراسان نیشابور: 1384.]
16. Kohl PL, Harbottle G, Sayre E V. Physical and chemical analysis of soft stone vessels from southwest Asia. Archaeometry 1979;21:131–59. [DOI:10.1111/j.1475-4754.1979.tb00249.x]
17. De Caritat P, Hutcheon I. John L. Walshe Chlorite geothermometry. Clays Miner 1993;41:219–39. [DOI:10.1346/CCMN.1993.0410210]
18. Razani M. Archaeometry Investigations on the Black Stones Belong to Jiroft Civilization. MA Tesis Art University of Isfahan, 2010. [in Persian] [رازانی مهدی. بررسی آرکئومتریک سنگ‌های سیاه تمدن جیرفت. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مرمت اشیاء فرهنگی-تاریخی. دانشگاه هنر اصفهان. 1390.]
19. Emami M, Razani M, Soleimani NA, Madjidzadeh Y. New insights into the characterization and provenance of chlorite objects from the Jiroft civilization in Iran. J Archaeol Sci Reports 2017;16:194–204. [DOI:10.1016/j.jasrep.2017.10.004]
20. Afsharinezhad H, Razani M. Structural Characterization and Preservation and Restoration of Chlorite dishes in the Jiroft cultural area. 11th Symp. Conserv. Restor. Hist. Artifacts Archit. Decor. Tabriz: 2014. [in Persian] [افشاری‌نژاد حکیمه، رازانی مهدی. ساختارشناسی و حفظ و مرمت ظروف کلریتی حوزه فرهنگی جیرفت. در مجموعه مقالات یازدهمین همایش حفاظت و مرمت اشیاء تاریخی-فرهنگی و تزئینات وابسته به معماری. تبریز: 1394.]
21. Amini Birami F, Razani M, Asghari Kaljahi E, Emami, S, M A, Baghbanan A. Characterization of Pyroclastic Stones in the Cut Rock Historical Architecture of Kandovan Village. J Res Archaeom 2015;1:1–16. [in Persian] [امینی بیرامی فریده.، رازانی مهدی، اصغری کلجاهی ابراهیم، امامی سید محمد امین، باغبانان علیرضا. تحلیل ساختارشناسی سنگ‌های آذر آواری در معماری صخره‌کند روستای تاریخی کندوان. پژوهه باستان‌سنجی 1394؛ 1: 1-16.] [DOI:10.29252/jra.1.1.1]
22. Statistical Centre of Iran. Statistical annals of Khorasan Razavi Province 2015:60. [in Persian] [مرکز آمار ایران. سالنامه آماری استان خراسان رضوی 1394: 60.]
23. Zarrinkob, Abdolhosein. History of Iranian people. Tehran: Amirkabir; 1985. [in Persian] [زرین‌کوب عبدالحسین. تاریخ مردم ایران. تهران: امیرکبیر؛ 1364.]
24. Yarshater E. Cambridge History of Iran, Vol. I: Seleucid, Parthian and Sassanian Periods. Translated by Anoushe H. Tehran: Amirkabir; 1989. [in Persian] [یارشاطر احسان. تاریخ ایران؛ از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانیان. ترجمه انوشه حسن. تهران: امیر کبیر؛ ۱۳۶۸.]
25. Canepa MP. Building a new vision of the past in the Sasanian Empire: The sanctuaries of Kayānsīh and the Great Fires of Iran. J Persianate Stud 2013;6:64–90. [DOI:10.1163/18747167-12341249]
26. Yaqubi A. Al-Baladan. Translated by Mohamad Ayati E. Tehran: Company Of, Translation and Publishing; 1987. [in Persian] [یعقوبی احمد. البلدان. ترجمه محمد آیتی ابراهیم. تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب؛ 1366.]
27. Muqaddasi MA.S. The Best Divisions for Knowledge of the Regions. Translated by Monzavi A. Tehran: Koomesh; 2006. [in Persian] [مقدسی محمدبن احمد شمس‌الدین. احسن‌التقاسیم فی‌معرفه الاقالیم. ترجمه منزوی علینقی. تهران: کومش؛ 1385.]
28. Haji Alilou S, Laleh H. Archaeological Survey of the Nishabur Cultural Zone from the Early Islamic Metallurgy Mining Viewpoint. Pazhohesh-Ha- Ye Bastanshenasi Iran 2014;3:101–20. [in Persian] [حاجی علیلو سولماز، لاله هایده. بررسی باستان‌شناختی پهنه فرهنگی نیشابور از منظر معدن‌کاوی و فلزکاری کهن در دوران اسلامی. مجله پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران 1392؛ 3: 101-20.]
29. Sani-ol Douleh MGK. Rahe Nejat. Tehran: Iranian History Press; 1984. [in Persian] [صنیع الدوله مرتضی قلی بن علی قلی. راه نجات. تهران: نشر تاریخ ایران؛ 1363.]
30. Hedayat R ibn MH. Ajmal al-Tawarikh. Tabriz: 1909. [in Persian] [هدایت رضا قلی بن محمد هادی. اجمل التواریخ. تبریز: 1288.]
31. Khalaf Tabrizi MH. Borhan-e Ghate. Tehran: Amirkabir; 1878. [in Persian] [خلف تبریزی محمدحسین. برهان قاطع به اهتمام محمد معین. تهران: امیرکبیر؛ 1357.]
32. Ibn Hawqal MA al-Q. Surat al-Ard (The face of the Earth). Translated by Shoar J. Tehran: Amirkabir; 1987. [in Persian] [ابن حوقل ابوالقاسم محمد بن حوقل. سفرنامه ابن حوقل (ایران در صور الارض). ترجمه شعار جعفر. تهران: امیرکبیر؛ 1366.]
33. Labbaf Khanaki R, Bakhtiari Shahri M. Report of the fifth season of excavation at Shadyakh, Neyshabour. Khorasan Razavi: 2011. [in Persian] [لباف‌خانیکی رجبعلی، بختیاری شهری محمود. گزارش فصل پنجم کاوش‌های باستان‌شناسی شادیاخ. اداره کل میراث فرهنگی خراسان: 1390.]
34. Sarhadi Dadiyan H, Pourzaghan V, Moradi H, Razani M. Traces of Indigenous Buff Pottery Industry of Shahr-I Sokhta; Using Semi-Quantitative Analysis of Elements XRF. J Res Archaeom 2015;1:47–54. [in Persian] [سرحدی دادیان حسین، پورزرقان وحید، مرادی حسین، رازانی مهدی. تحلیل مقدماتی از ردپای بومی بودن صنعت سفال‌های نخودی شهر سوخته با استفاده از روش آنالیز نیمه کمی عنصری XRF. پژوهه باستان‌سنجی 1394؛ 1: 47-54. ] [DOI:10.29252/jra.1.1.47]
35. Razani M, Conejero, Feli, Martinez Mansori Isfahani M, Afsharinezhad H. Archaeometry, Thin Section Preparation, Mortars, Pottery, Soft &, Weathered Rock. J Res Archaeom 2017;3:45–60. [in Persian] [رازانی مهدی، گونیخرو فلی مارتینز، منصوری اصفهانی مهین، افشاری‌نژاد حکیمه. آماده‌سازی مقاطع نازک از مواد متخلخل برای مطالعه با میکروسکوپ پلاریزان در باستان‌سنجی. پژوهه باستان‌سنجی 2018، 3: 45-60.] [DOI:10.29252/jra.3.2.45]
36. Frahm E. Distinguishing Nemrut Dağ and Bingöl A obsidians: geochemical and landscape differences and the archaeological implications. J Archaeol Sci 2012;39:1436–44. [DOI:10.1016/j.jas.2011.12.038]
37. Klein C, Hurlbut CS. Manual of Mineralogy, edited by Farid Moore. Translated by Mer F, Modaberi S. Tehran: University Press; 2007. [in Persian] [کلاین کورئلیس، سرل هارلبوت کورئلیوس. راهنمای کانی‌شناسی. ترجمه مر فرید، مدبری سروش. تهران: نشر دانشگاهی؛1386.]
38. Bayati Rad Y, Mirnejad H, Ghalamghash J. Distribution and Abundance of Rare Earth Elements in Magnetite from Gol-Gohar Iron Ore Deposit, Sirjan, Kerman. Sci Q Journal, Geosci 2013;23:217–24. [in Persian] [بیاتی‌راد یلدا، میرنژاد حسن، قلمقاش جلیلی. پراکندگی و فراوانی عناصر خاکی کمیاب در مگنتیت‌های کانسار آهن گل‌گهر سیرجان، کرمان. مجله علوم زمین1392؛ 23: 224-217.]
39. Erfanmanesh J. Historical Geography migration of Imam Reza from Medina to Merv. Mashhad: Islamic Research Foundation of Astane Quds Razavi; 2003. [in Persian] [عرفان‌منش جلیل. جغرافیای تاریخی هجرت امام رضا (ع) از مدینه تا مرو. مشهد: بنیاد پژوهش های اسلامی؛ 1382.]

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.

کلیه حقوق این وب سایت متعلق به پژوهه باستان سنجی می باشد.

طراحی و برنامه نویسی : یکتاوب افزار شرق

© 2024 CC BY-NC 4.0 | Journal of Research on Archaeometry

Designed & Developed by : Yektaweb