سال 3، شماره 1 - ( 1396 )
سال 3 شماره 1 صفحات 15-1 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Emami M A, Pakgohar S. Glass Wires from Chogha Zanbil: Preliminary Glass Making Evidence in Iran in the Early 2rd Millennium BC. JRA 2017; 3 (1) :1-15
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-89-fa.html
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-89-fa.html
امامی محمد امین، پاک گوهر سجاد. مفتول‌های شیشهای چغازنبیل؛ اولین نشانه‌‌های شیشه‌‌گری ایران در هزاره دوم پیش از میلاد. پژوهه باستان سنجی. 1396; 3 (1) :1-15
1- دانشگاه هنر اصفهان ، emami@chemie.uni-siegen.de
2- موزه باستان شناسی آبادان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
2- موزه باستان شناسی آبادان، سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری
چکیده: (8059 مشاهده)
شیشه به عنوان یکی از مواد مورد استفاده توسط بشر به صورت یک شی شفاف کدر و رنگی از دیرزمان در صنایع و علم مواد متفاوت مورد توجه بوده است. قدیمی‌‌ترین نشانه‌‌های استفاده این شیء به هزاره سوم ق.م در منطقه خاور نزدیک و سوریه بر‌‌می‌‌گردد، لیکن اولین نشانه‌‌های کتبی در رابطه با استفاده و ساخت محصولات شیشهای متعلق به هزاره دوم ق.م در همین مناطق است. مفتول‌های شیشهای چغازنبیل به‌عنوان اولین اثرات شیشه‌‌گری در هزاره دوم ق.م ایران شناخته شده و از اهمیت خاصی از بابت جنس مواد سازنده، روش ساخت، شکل و سبک اختصاصی برخوردار هستند. در این مقاله دو قطعه از مفتول‌های شیشهای چغازنبیل مربوط به هزاره دوم ق.م متعلق به موزه آبادان مورد بررسی‌های شیمیایی و ساختاری قرار گرفتند. سؤال اصلی مورد بحث تعیین ترکیب شیمیایی و بلورین این مواد، و فنآوری ساخت و تعیین درجه حرارت پخت این مفتول‌های شیشهای است. جهت شناسایی ساختار شیمیایی و بافت بلورین این مواد و فنآوری ساخت آنان از روش QPXRD استفاده شد. ریزساختارشناسی و بافت این قطعات با استفاده از روش ESEM-EDX مورد بحث و تحلیل قرار گرفت و درجه حرارت تولید و به وجود آوردن این مفتول‌ها با استفاده از روش آنالیز حرارتی STA در محیط نیتروژن انجام گرفت. مطالعات شیمیایی بیانگر این مهم هستند که این قطعات درواقع سرامیک‌های درجه حرارت بالا بوده که در اثر پدیده زینترینگ همراه با ذوب ناتمام یا جزئی به وجود آمده‌‌اند. در این خصوص دمای تغییر حالت در شیشه را به‌عنوان منطقه استراحت در شیشه معرفی می‌‌کنند که نوع ساختار به وجود آمده در شیشه بستگی به‌سرعت تغییر این مرحله گذار دارد. این پدیده صرفاً یک پدیده سینتیکی است. درجه حرارت ساخت این مواد به حدود C°1000 تا 1100 رسیده و دارای مغز کاملاً شیشهای و لایه‌‌های خارجی و داخلی جدایش یافته و بلورین هستند.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1396/1/17 | پذیرش: 1396/3/20 | انتشار: 1396/4/1 | انتشار الکترونیک: 1396/4/1
دریافت: 1396/1/17 | پذیرش: 1396/3/20 | انتشار: 1396/4/1 | انتشار الکترونیک: 1396/4/1
فهرست منابع
1. Mofidi-Nasrabadi B. Archaeological and historical evidence from Haft Tappeh; contributions on history and culture of Elam and its neighbouring regions. Elamica 2016;6:1-48.
2. Ghirshman R. The Ziggurat of Choga-Zanbil. Archaeology 1955;8:260–3.
3. Heinrich E. Tchoga Zanbil (Dur-Untash). Volume II. Temenos, Temples, Palais, Tombes.(Mémoires de la Délégation Archéologique en Iran, Tome XL, Mission de Susiane) 1973.
4. de Mecquenem R. Vestiges de constructions élamites. RT 1911;33:38–55.
5. Moorey PRS. Ancient mesopotamian materials and industries: the archaeological evidence. Clarendon 1994.
6. Moorey PRS. The archaeological evidence for metallurgy and related technologies in Mesopotamia, c. 5500–2100 BC. Iraq 1982;44:13–38.
7. Reade W, Freestone IC, Simpson SJ. Innovation or continuity? Early first millennium BCE glass in the near East: the cobalt blue glasses from Assyrian Nimrud. Ann. 16 th Congr. Int. Assoc. Hist. Glas. Arrowsmith, JW, ed. Bristol, 2005, p. 23–7.
8. Rehren T. Rationales in old world base glass compositions. J Archaeological Science 2000;27:1225–34. [DOI:10.1006/jasc.1999.0620]
9. Rasmussen SC. Origins of Glass: Myth and known history. How Glass Changed the World, Springer; 2012, p. 11–9. [DOI:10.1007/978-3-642-28183-9_2]
10. Lauwers V, Degryse P, Waelkens M. Evidence for anatolian glassworking in antiquity: The case of Sagalassos (southwestern Turkey). Journal of Glass Studies 2007:39–46.
11. Rasmussen SC. Advances in 13th century glass manufacturing and their effect on chemical progress. Bull Hist Chem 2008;33:28–34.
12. Oppenheim AL. Towards a history of glass in the ancient Near East. J The American Oriental Society 1973:259–66. [DOI:10.2307/599459]
13. Oppenheim AL, Brill RH, Barag D, Saldern A Von. Glass and glassmaking in ancient Mesopotamia 1970.
14. Gudger EW. Pliny’s Historia Naturalis. The most popular natural history ever published. Isis 1924;6:269–81. [DOI:10.1086/358236]
15. Plinius Secundus C. Historia naturalis. Paris: Curacteribus Nicolai de Pratis ac impendio Francisci Regnault ac Johannis Frelon. 1845;1511.
16. Rehren T. Ramesside Glass‐Colouring Crucibles. Archaeometry 1997;39:355–68. [DOI:10.1111/j.1475-4754.1997.tb00812.x]
17. Rehren T. A review of factors affecting the composition of early Egyptian glasses and faience: alkali and alkali earth oxides. J Archaeol Sci 2008;35:1345–54. [DOI:10.1016/j.jas.2007.09.005]
18. Rehren T, Pusch EB. New kingdom glass-melting crucibles from Qantir-Piramesses. J Egypt Archaeol 1997;83:127–41. [DOI:10.2307/3822461]
19. Rehren T. Aspects of the production of cobalt-blue glass in Egypt. Archaeometry 2001;43:483–9. [DOI:10.1111/1475-4754.00031]
20. Shortland AJ, Tite MS. Raw materials of glass from Amarna and implications for the origins of Egyptian glass. Archaeometry 2000;42:141–51. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2000.tb00872.x]
21. Shortland AJ, Tite MS, Ewart I. Ancient exploitation and use of cobalt alums from the Western Oases of Egypt. Archaeometry 2006;48:153–68. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2006.00248.x]
22. Shugar A, Rehren T. Formation and composition of glass as a function of firing temperature. Glass Technology C 2002;43:145–50.
23. Vogel W. Phase separation in glass. J Non Cryst Solids 1977;25:170–214. [DOI:10.1016/0022-3093(77)90093-X]
24. Dussubieux L, Gratuze B, Blet-Lemarquand M. Mineral soda alumina glass: occurence and meaning. J Archaeological Science 2010;37:1646–55. [DOI:10.1016/j.jas.2010.01.025]
25. Turner WES. Ancient glasses and glassmaking processes. III. The chronology of the glassmaking constituents. J the Society of Glass Technology 1956;40:39–52.
26. Wedepohl KH. Glass in Antike und Mittelalter. Geschichte eines Werkstoffs [Glass in Antiquity and the Middle Ages. History of a Materials] 2003.
27. Rehren T, Pusch EB. Late bronze age glass production at Qantir-Piramesses, Egypt. Science. 2005 Jun 17;308(5729):1756-8. [DOI:10.1126/science.1110466]
28. Quartieri S, Triscari M, Sabatino G, Boscherini F, Sani A. Fe and Mn K-edge XANES study of ancient Roman glasses. European Journal of Mineralogy 2002;14:749–56. [DOI:10.1127/0935-1221/2002/0014-0749]
29. Wedepohl KH, Simon K, Kronz A. Data on 61 chemical elements for the characterization of three major glass compositions in late antiquity and the middle ages. Archaeometry 2011;53:81–102. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2010.00536.x]
30. Herb C, Willburger N. Glas von den Anfängen bis ins Frühe Mittelalter. Darmstadt: Theiss; 2016.
31. Amzallag N. From metallurgy to bronze age civilizations: the synthetic theory. American Journal of Archaeology 2009:497–519. [DOI:10.3764/aja.113.4.497]
32. Emami M. QXRD, XRF and optical microscopy applied to characterization and provenance of ancient ceramics from Haft Teppeh (1500–1150 BC), southwest Iran. IOP Conference Series: Materials Science and Engineering vol. 37, IOP Publishing; 2012, p. 12012.
33. Emami M, Trettin R. Mineralogical and chemical investigations on the ceramic technology in Čoġā Zanbil,(Iran, 1250 BC). Periodico di Mineralogia Vol. 81, 3 dicembre 2012:359.
34. Riederer J. Echt oder falsch? Echt und falsch, Springer; 1994, p. 260–93. [DOI:10.1007/978-3-642-78925-0_6]
35. Riederer J. Thin section microscopy applied to the study of archaeological ceramics. Hyperfine Interact 2004;154:143–58. [DOI:10.1023/B:HYPE.0000032029.24557.b1]
36. Schmutzler B, Eggert G, Kuhn-Wawrzinek CF. Copper (II) hydroxide on artefacts: Corrosion, conservation, colourants. Studies in Conservation 2017;62:61–7. [DOI:10.1080/00393630.2016.1215591]
37. Heimann RB. Weathering of ancient and medieval glasses‐potential proxy for nuclear fuel waste glasses. A perennial challenge revisited. International Journal of Applied Glass Science n.d. [DOI:10.1111/ijag.12277]
38. Emami M, Nekouei S, Ahmadi H, Pritzel C, Trettin R. Iridescence in Ancient Glass: A Morphological and Chemical Investigation. International Journal of Applied Glass Science 2016;7:59–68. [DOI:10.1111/ijag.12182]
39. Dove MT. Theory of displacive phase transitions in minerals. American Mineralogist 1997;82:213–44. [DOI:10.2138/am-1997-3-401]
40. Freestone IC, Gorin-Rosen Y, Hughes MJ. Primary glass from Israel and the production of glass in late antiquity and the early Islamic period. Travaux de la Maison de l'Orient méditerranéen 2000;33:65–83.
41. Martinon-Torres M, Rehren T, Freestone IC. Mullite and the mystery of Hessian wares. Nature 2006;444:437–8. [DOI:10.1038/444437a]
42. Schibille N, Sterrett-Krause A, Freestone IC. Glass groups, glass supply and recycling in late Roman Carthage. Archaeological and Anthropological Sciences 2017;9:1223–41. [DOI:10.1007/s12520-016-0316-1]
43. Noghani S, Emami M. Mineralogical Phase Transition on Sandwich-like Structure of Clinky Pottery from Parthian Period, Iran. Periodico di Mineralogia 2014;83.
44. Smirniou M, Rehren T, Gratuze B. Lisht as a New Kingdom Glass‐Making Site with Its Own Chemical Signature. Archaeometry 2017. [DOI:10.1111/arcm.12324]
45. Stillinger FH, Debenedetti PG. Glass transition thermodynamics and kinetics. Annu. Rev. Condens. Matter Phys. 2013;4:263–85. [DOI:10.1146/annurev-conmatphys-030212-184329]
46. Cultrone G, Rodriguez-Navarro C, Sebastian E, Cazalla O, De La Torre MJ. Carbonate and silicate phase reactions during ceramic firing. European Journal of Mineralogy 2001;13:621–34. [DOI:10.1127/0935-1221/2001/0013-0621]
47. Thompson SP, Parker JE, Tang CC. Thermal breakdown of calcium carbonate and constraints on its use as a biomarker. Icarus 2014;229:1–10. [DOI:10.1016/j.icarus.2013.10.025]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
