1- پژوهشگاه علوم و فنون هستهای ، daghaaligol@aeoi.or.ir
2- دانشگاه تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه باستان شناسی، تهران، ایران
3- پژوهشگاه علوم و فنون هستهای
چکیده: (50 مشاهده)
در این طرح پژوهشی، تعداد 39 نمونه از مصنوعات شیشهای بدست آمده در محوطه های باستانی بندر کنگ قدیم و شمد دیده بان در ساحل بخش شمالی و پسکرانه ای خلیج فارس که شامل 30 نمونه النگوی شیشهای سیاه رنگ، 4 نمونه ظروف شیشه ای با رنگهای سبز، آبی، قهوه ای و سفید و 5 نمونه نیز از پسماندها و باقیمانده مواد اولیه تولید شیشه می باشد، جهت مطالعه و اندازهگیری ترکیبات عنصری انتخاب شدهاند. گزارشات تاریخی و مطالعات باستان شناسی حاکی از آن است که تاریخ گذاری و قدمت این محوطه ها با قرون میانی و متاخر دوران اسلامی مطابقت دارد. هدف اساسی در این پژوهش بررسی مواد اولیه استفاده شده در ساخت مصنوعات شیشهای میانه دوره اسلامی در سواحل خلیج فارس است و سوال اصلی این است که آیا شواهدی مبنی بر واردات ظروف و اشیاء تزئینی شیشه ای از حوزه مدیترانه و یا اقیانوس هند که از طریق خلیج فارس اتفاق افتاده باشد، میتوان یافت. در ادامه این بررسیها، دستور العمل ساخت، ترکیبات و مواد اولیه استفاده شده در ساخت مصنوعات شیشه ای دو محوطه بندر کنگ و شمد دیدهبان مورد مطالعه قرار گرفته است و تفاوتها و شباهت های ترکیبات شیشههای این دو محوطه بررسی شده است. نتایج این پژوهش نشان میدهد، تمام شیشه های آنالیز شده از این دو محوطه در سواحل خلیج فارس، در گروه شیشه های سیلیکا-سودا-آهک طبقه بندی میشوند و بر اساس درصد وزنی اکسید منیزیم و اکسید پتاسیم آنها که بیشتر از 5/2 درصد است، در ساخت آنها از خاکستر گیاهان به عنوان گدازآور و منبع اصلی تامین سودا استفاده شده است. همچنین نتایج ترکیبات عنصری نشان میدهد که نوع گدازآور استفاده شده در ظروف آنالیز شده و النگوها با یکدیگر متفاوت است. از طرف دیگر، بررسی نتایج آنالیز عنصری نشان میدهد، سیلیس استفاده شده در النگوهای دو محوطه نیز کاملا با یکدیگر متفاوت هستند و از منابع متفاوتی تامین شده اند.
یاداداشت علمی:
پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی دریافت: 1401/7/15 | پذیرش: 1401/9/20
ارسال پیام به نویسنده مسئول