سال 7، شماره 2 - ( 1400 )
سال 7 شماره 2 صفحات 110-91 |
برگشت به فهرست نسخه ها
Download citation:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
BibTeX | RIS | EndNote | Medlars | ProCite | Reference Manager | RefWorks
Send citation to:
Agha-Aligol D, Farshi Jalali F, Sardari A, Moradi M. (2021). Elemental Composition and Statistical Analysis of Obsidians from Tole Khari in Pasargad Complex Using Micro-PIXE Technique. JRA. 7(2), 91-110. doi:10.52547/jra.7.2.91
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-286-fa.html
URL: http://jra-tabriziau.ir/article-1-286-fa.html
آقاعلی گل داود، فرشی جلالی فاطمه، سرداری علیرضا، مرادی محمود. آنالیز عنصری و تحلیل آماری ترکیبات تشکیل دهنده ابسیدین های به دست آمده از محوطه تل-خاری در منطقه پاسارگاد با استفاده از روش میکروپیکسی پژوهه باستان سنجی 1400; 7 (2) :110-91 10.52547/jra.7.2.91
داود آقاعلی گل1 
، فاطمه فرشی جلالی*2 ، علیرضا سرداری3 ، محمود مرادی1
، فاطمه فرشی جلالی*2 ، علیرضا سرداری3 ، محمود مرادی1
1- پژوهشگاه علوم و فنون هسته ای، پژوهشکده فیزیک و شتابگرها، آزمایشگاه واندوگراف، تهران، ایران
2- پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران ،neda.jalali@gmail.com
3- پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
2- پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران ،
3- پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
چکیده: (2352 مشاهده)
مطالعه و اندازه گیری ترکیبات عنصری نمونه های ابسیدین از اهمیت خاصی در بین پژوهشگران برخوردار است، زیرا با آگاهی از ترکیبات عنصری ابسیدین های باستانی، می توان اطلاعات بسیار ارزنده ای در زمینه بررسی تجارت و نقل و انتقالات جوامع اولیه بدست آورد. در این طرح پژوهشی،17 نمونه از ابسیدین های محوطه پیش از تاریخی تل خاری پاسارگاد که در طی دو فصل کاوش، در سالهای 1396 و 1397 بدست آمدهاند، با استفاده از روش میکروپیکسی مورد آنالیز عنصری و بررسی قرار گرفته است. در این پژوهش، با استفاده از عناصر اصلی و کم مقدار اندازه گیری شده در ترکیبات ابسیدین ها و مقایسه آنها با منابع شناخته شده ابسیدین در آناتولی و ارمنستان و همچنین استفاده از تحلیل های آماری و نمودارهای پراکندگی دو یا سه بعدی، طبقه بندی و بررسی منشأ ابسیدین های تل خاری انجام شده است. نتایج بررسی های آنالیز عنصری نشان می دهد که دو گروه کاملاً متمایز در این ابسیدین ها قابل شناسایی است که بر اساس عناصر مختلفی، از جمله اکسیدهای آهن، منگنز، تیتانیم و آلومینیم قابل تفکیک هستند. همچنین با مقایسه ابسیدین های محوطه تل خاری با محوطه های مختلفی از آناتولی و ارمنستان مشخص شد که ترکیبات ابسیدین های گروه اول تل خاری با نمونه هایی از معدن بینگول A از آناتولی و ابسیدین های گروه دوم تل خاری نیز با نمونه هایی از معادن ننزیداغ، پاسینلر و میدان داغ در آناتولی مرکزی و شرقی ترکیبات یکسانی دارند. بنابراین این احتمال که ابسیدین های بدست آمده در تل خاری از منابع ابسیدین آناتولی با استفاده از یک شبکه انتقال و تجارتی با مسافت بسیار طولانی که در حدود 1000 تا 1900 کیلومتر بوده است، بسیار محتمل است.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1400/6/2 | پذیرش: 1400/9/30 | انتشار: 1400/10/4 | انتشار الکترونیک: 1400/10/4
دریافت: 1400/6/2 | پذیرش: 1400/9/30 | انتشار: 1400/10/4 | انتشار الکترونیک: 1400/10/4
فهرست منابع
1. Chataigner C. Sources des artefacts du Proche Orient d'apres leur caracterisation gochimique. In Cauvin M C. Gourgaud A. Gratuze B. et al (Eds.), L'obsidienne au Proche et Moyen Orient. Du Volcan l'outil, Oxford BAR, Vol. 738. 1998. pp: 273-324
2. Glascock Michael D. Geoffrey Braswell. Robert H Cobean. A Systematic Approach to Obsidian Source Characterization, In book: Archaeological Obsidian Studies Publisher: Plenum Press. 1998 [DOI:10.1007/978-1-4757-9276-8_2]
3. Renfrew Colin. Dixon J E. Cann J R. Obsidian and Early Culture Contact in the Near East. Proceedings of the Prehistoric Society 32. 1966; pp: 30-72. [DOI:10.1017/S0079497X0001433X]
4. Renfrew Colin. Dixon J E. Cann J R. Further Analysis of Near Eastern Obsidian. Proceedings of the Prehistoric Society 34. 1968; pp. 319-331 [DOI:10.1017/S0079497X0001392X]
5. de Morgan J J. Prehistoric Orientale III. Geuthner.Paris.1927
6. Frahm E. The Bronze-Age Obsidian Industry at Tell Mozan (Ancient Ur, kesh, Syria).Ph.D. disserrarion. Department of Anthropology.University of Minnesota.2010
7. Wright G. A. Obsidian Analyses and Pre historic Near Eastern Trade: 7500 to 3500 B. C Anthropological Papers, Museum of Anthropology. University of Michigan 37. 1969. [DOI:10.3998/mpub.11396556]
8. Wright G. Gordus A. Distribution and Utilization of Obsidian from Lake Van Sources between 7500 and 3500 BC. American Journal of Archaeology.1969; 73 (I).pp:75-77. [DOI:10.2307/503380]
9. Hodder I. Orton C. Spatial Analysis in Archaeology. New Studies in Archaeology. Cambridge University Press. 1976.
10. Renfrew C. The Sources and Supply of the Deh Luran Obsidian. In: Hole F. Flannery K Neely J A. Prehistory and Human Ecology of the Deh Luran Plain. Memoir 1. Ann Arbor. University of Michigan Museum of Anthropology. 1969.
11. Renfrew C. The Later Obsidian of Deh Luran: The Evidence of Chogha Sefid. In: Hole F. Studies in the Archaeological History of the Deh Luran Plain: The Excavation of Chogha; Sefid;1977. pp: 289-311.
12. Mahdavi A. Bovington C. Neutron activation analysis of some obsidian samples from geological and archaeological sites. Iran. Jan 1; 1972. pp: 148-51. [DOI:10.2307/4300472]
13. Blackman M. Provenance Studies of Middle Eastern Obsidian from Sites in Highland Iran. Lambert J. B. (Ed.), Archaeological Chemistry III; 1984. pp: 19-50 [DOI:10.1021/ba-1984-0205.ch002]
14. Farshi Jalali F. provenancing study Obsidian artefacts in Aslandooz Tepe on PIXE Method, M.Sc. Thesis, Faculty of Literature and Humanities, University of Tehran. Unpublished.2005.[in Persian] [فرشی جلالی فاطمه. منشایابی دست ساخته های ابسیدینی نادرتپه سی اصلاندوز براساس روش PIXE، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران. 1384 منتشر نشده.]
15. Lamei Rashti M. Farshi Jalali F. Agha Ali Gol D. et al. provenance study obsidian artefacts on Aslandooz Tepe on PIXE Method. Journal of Archeology; 2006. p:25-32[in Persian]. [لامعی رشتی محمد. فرشی جلالی فاطمه. آقا علی گل داوود و همکاران، تعیین منشا ابسیدین های نادر تپه اصلاندوز با روش آنالیز پیکسی. مجله باستان شناسی. سال دوم. شماره 3. بهار و تابستان 1385، 25-32]
16. Agha Aligol D. Lamehi Rachti M. M Oliaiy.et al.Characterization of Iranian Obsidian Artifacts by PIXE and Multivariate Statistical Analysis. Geoarchaeology; 2015.Vol. 30 (3): pp: 261-270 [DOI:10.1002/gea.21509]
17. Khademi Nadooshan F. Colby Philip S. Safari M. WDXRF Spectroscopy of Obsidian Tools in the North-West of Iran. IAOS Bulletin; 2007. pp: 3-6.
18. Niknami K. Amirkhiz A. Glascock M. Provenance studies of Chalcolithic obsidian artefacts from near Lake Urmia, north western Iran using WDXRF analysis. Archaeometry; 2009. Vol.52. pp: 19-30 [DOI:10.1111/j.1475-4754.2009.00474.x]
19. Ghorabi S. Glascock M D. Khademi F. Rezaie A. Feizkhah M. A Geochemical Investigation of Obsidian Aartifacts from Sites in North-Western Iran. IAOS Bulletin; 2008.39. pp: 7-10
20. Abedi A. Mohammadi V D. Steiniger D. Glascock Michael D. The provenance of Kul Tepe obsidian artifacts: Syunik and the highlands of Armenia as possible seasonal pastureland. Journal of Archaeological Science: Reports; 2018. Vol. 21. pp: 406-412 [DOI:10.1016/j.jasrep.2018.08.027]
21. Abedi A. Varoutsikos B. Chataigner C. Provenance of obsidian artifacts from the Chalcolithic site of Dava Göz in NW IRAN using portable XRF, Journal of Archaeological Science: Reports; 2018.Vol. 20. pp: 756-767. [DOI:10.1016/j.jasrep.2018.06.022]
22. Binandeh A. Glascock Michael D. Oga A. Origin of obsidian tools from Ubaid and Rick Abad in Little Zab basin, Northwestern Iran. Journal of Archaeological Science: Reports; 2020.Vol. 32. [DOI:10.1016/j.jasrep.2020.102395]
23. Abedi Akbar. Dibazar Mohammadi V. Steiniger D. Origin of obsidian tools of Jolfa Tepe; Zionic mine and Swan Lake basin summers, possible summer pastures of the people of Kol Tappeh. Archaeological Research of Iran; 1397. No. 16.Volume 8, pp: 123-144. [in Persian] [عابدی اکبر. دیبازر محمدی وحیده. اشتاینیگر دانیل. منشأیابی ابزارهای ابسیدینی کول تپه ی جلفا؛ معدن سیونیک و ییلاقات حوضه ی دریاچه سوان، چراگاه تابستانی احتمالی مردمان کول تپه. پژوهش های باستان شناسی ایران; 1397. شماره 16. دوره هشتم. صص: 123-144[.
24. Abedi A. Bahrehmandi Pourfard R. Gravand A. Malekpour F. Razani M. Origin of obsidian tools of prehistoric sites in Khoy plain based on X-ray fluorescence analysis (XRF), Iranian archaeological research; 1398. No. 21. pp: 41-60. [In Persian] [عابدی اکبر، بهره مندی پورفرد رعنا، گراوند افراسیاب و همکاران. منشأیابی ابزارهای ابسیدینی محوطه های پیش از تاریخ دشت خوی براساس آنالیز فلورسانس اشعه ایکس (XRF)، پژوهش های باستان شناسی ایران: 1398 شماره 21، دوره نهم، صص: 41-60.]
25. Alizadeh Abbas. Review and Synthesis of the Neolithic Cultural Development in Fars, Southern Iran. Journal of Neolithic Archaeology; 2021; Vol. 23. pp: 1-27.
26. Abe Masashi. Azizi Kharanaghi M H. A Study on the Early Pottery Neolithic Chipped Stone Assemblage from Rahamatabad, Azizi Kharanagh M H. Khanipour M. Naseri R. (eds). in Proceedings of the International Congress of Young Archaeologists. Tehran: University of Tehran Press; 2014.pp: 23-38.
27. Furuyama M. Chipped Scone Tool Types at Tall-i Mushki, Iran. Bulletin of the Ancient Orient Museum; 1983. 5: I. pp:09-119
28. Alden John R. Abdi K. Azadi A.et al. Kushk-e Hezar: A Mushki/Jari Period Site in the Kur River Basin, Fars, Iran. Iran; 2004. 42. pp: 25-45 [DOI:10.2307/4300661]
29. Khanipour M. Niknami K. Hormangan Neolithic settlement in Bavanat river basin. Archaeological Research of Iran; 1397. Vol 8, pp: 27- 46 [In Persian] [خاني پور مرتضي. نيکنامي کمال الدين. محوطه هُرمَنگان استقراری از دوره نوسنگی در حوضه رودخانه بوانات. پژوهش های باستان شناسی ایران (نامه باستان شناسی) زمستان 1397. دوره 8. شماره 19. صص 46-27]
30. Alizadeh A. The Origins of State Organizations in Prehistoric Highland Fars, Southern Iran: Excavations at Tall-e Bakun. Oriental Institute Publications; 2006. Vol 128.
31. Stein M A. Archaeological Reconnaissance in Northwestern India and Southeastern Iran. London: Macmillan; 1937.pp:216
32. Goff Clare. Excavations at Tall-i Nokhodi. Iran; 1963. Vol.1. pp: 43-70. [DOI:10.2307/4299541]
33. Abdi Kamyar. Obsidian in Iran from the Epi-Paleolithic Period to the Bronze Age; 2004; pp: 148-153.
34. Blackman M J. Badalyan R.Kikodze Z. Kohl P L. Chemical Characterization of Caucasian Obsidian Geological Sources. In Cauvin M C. Gourgaud A. Gratuze B. Arnaud N. Poupeau G. Poidevin J L. and Chataigner C. (Eds.), L 'obsidienne au Proche et Moyen-Orient: Du Volcan a L'Outil; 1998; pp: 205-231.
35. Sven A E.Johansson J L C. PIXE: a novel technique for elemental analysis; 1988: Wiley [DOI:10.1016/S0003-2670(00)84112-4]
36. Demortier G. Ion Beam Techniques for the Non-destructive Analysis of Archaelogical Materials, in X-rays for Archaeology. Uda M. Demortier G. Nakai I. (Eds); 2005. pp: 67-100. [DOI:10.1007/1-4020-3581-0_4]
37. Vicenzi E P. et al. Microbeam Characterization of Corning Archeological Reference Glasses: New Additions to the Smithsonian Microbeam Standard Collection. Journal of Research of the National Institute of Standards and Technology; 2002.107(6): pp: 719-727 [DOI:10.6028/jres.107.058]
38. Robin A K. Mouralis D. Akköprü E. et al, Identification and characterization of two new obsidian sub-sources in the Nemrut volcano (Eastern Anatolia, Turkey): The Sıcaksu and Kayacık obsidian. Journal of Archaeological Science: Reports; 2016.Vol. 9. pp: 705-717. [DOI:10.1016/j.jasrep.2016.08.048]
39. Negash A. Shackley M S. Geochemical provenance of obsidian artefacts from the msa site of porc epic, Ethiopia. Archaeometry; 2006. Vol. 48.pp: 1-12. [DOI:10.1111/j.1475-4754.2006.00239.x]
40. Negash A. Alene M. Brown F H.et al, Geochemical sources for the terminal Pleistocene/early Holocene obsidian artifacts of the site of Beseka, central Ethiopia, Journal of Archaeological Science; 2007. Vol. 34, pp: 1205-1210. [DOI:10.1016/j.jas.2006.10.010]
41. Vidal-Solano J R. Gómez-Valencia A M. Hinojo-Hinojo A.et al, Geochemistry and geological control of Sonora obsidian: New insights into the provenance study of archaeological obsidians in Mexico, Journal of South American Earth Sciences; 2020. Vol. 104 [DOI:10.1016/j.jsames.2020.102840]
42. Frahm E. Distinguishing Nemrut Dağ and Bingöl A obsidians: geochemical and landscape differences and the archaeological implications, Journal of Archaeological Science; 2012. Vol. 39. pp: 1436-1444. [DOI:10.1016/j.jas.2011.12.038]
43. Frahm E. Tryon C A. Origins of Epipalaeolithic obsidian artifacts from Garrod's excavations at Zarzi cave in the Zagros foothills of Iraq. Journal of Archaeological Science: Reports; 2018. Vol. 21. pp: 472-485. [DOI:10.1016/j.jasrep.2018.08.001]
44. Poidevin J L. Les gisement d'obsidienne de Turque et de Transcaucasie: g'eologie, g'eochimie et chronom'etrie. In Cauvin M C. Gourgaud A. Gratuze B. Arnaud N. Poupeau G Poidevin. J -L. Chataigner C (Eds).L'Obsidienne au Proche et Moyen Orient, du Volcan 'al'Outil; 1998. pp: 105-203.
45. Khalidi L. New archaeological fieldwork at the site of Masna'at Maryah, Dhamar province: recent results from the 2006 and 2009 seasons. iklil sanaa; 2010. sous presse.
46. Francaviglia V M. Obsidian sources in Ancient Yemen. In: De Maigret A. (Ed.), The Bronze Age Culture of Khawlan at-Tiyal and al-Hada (Yemen Arab Republic). ISMEO, Roma; 1990. vol. XXIV.
47. Khalidi L. Clive O. Bernard G. et al, Obsidian sources in highland Yemen and their relevance to archaeological research in the Red Sea region, Journal of Archaeological Science 37; 2010. pp: 2332-2345 [DOI:10.1016/j.jas.2010.04.007]
48. [48] Khalidi L. et al. The growth of early social networks: New geochemical results of obsidian from the Ubaid to Chalcolithic Period in Syria, Iraq and the Gulf. Journal of Archaeological Reports 9; 2016 pp:743-757 [DOI:10.1016/j.jasrep.2016.06.026]
49. Alidadi Soleimani N. Fazeli Nashli H. Chronology of the Neolithic period in Kerman based on archaeological excavations of Esfanhdgheh-Jiroft Gavokshi.Archaeological research; 1397. pp: 61-79.[In Persian] [علیدادی سلیمانی، نادر. فاضلی نشلی حسن. گاهنگاری دوره نوسنگی کرمان براساس کاوش های باستان شناختی تپه گاوکشی اسفندقه-جیرفت، پژوهه باستان سنجی، 1397، سال چهارم، شماره دوم، صص: 61-79].
50. Beale T W. Early trade in highland Iran: a view from a source area. World Archaeology; Vol. 5; 1973. pp: 133-148. [DOI:10.1080/00438243.1973.9979561]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |
