علوم و انقلاب در باستان شناسی

 دکتر کوروش محمد خانی

دکترای باستان شناسی از دانشگاه لیون فرانسه

عضو هیات علمی گروه باستان شناسی. دانشگاه شهید بهشتی تهران

با ایجاد انقلاب صنعتی و سرعت پیشرفت در زندگی انسان، توسعه علم و گسترش دانش بشری با سرعت خیره کننده­ای افزایش یافت. بعد از جنگ جهانی دوم به ناگاه جهش عظیمی در تکنولوژی و علوم صورت گرفت. در بسیاری از علوم پیشرفت­های شگرفی صورت پذیرفت. در این بین نیاز انسان به شناخت بهتر خود و دستیابی به حقایقی درباره هویت انسان باعث شد که توجه خاصی به باستان­شناسی گردد. تا قبل از جنگ جهانی دوم دستیابی به مدارک باستانی در کاوش­های باستان­شناسی به صورت سنتی و با صرف زمان و هزینه­ های بسیار انجام می ­شد. اما پس از این زمان، با توجه به انقلاب در دانش و تکنولوژی، علوم بسیاری به کمک باستان­شناسی آمدند و باعث بوجود آمدن دقت و سرعت در اکتشاف و شناسایی محوطه­ ها و اشیا باستانی و تجزیه و تحلیل مواد حاصل از این اکتشافات شد. علوم بسیاری از تلفیق دانش مهندسی و علوم پایه با باستان­ شناسی بوجود آمد که باستان­ سنجی نامیده شد. البته باست ان­سنجی شاخه ­ای از علوم باستان شناسی است که در سنجش، سالیابی و تاریخگذاری، تجزیه و تحلیل مواد باستانی، تعیین منشا اشیائ و ... باستان­شناسان را یاری می­ دهد. اما علوم دیگری نیز هستند که در اکتشاف محوطه­ های باستانی (مانند باستان­ شناسی هوایی و سنجش از دور)، مکان­یابی دقیق آثار معماری و ساختارهای زیر سطحی (آرکئوژئوفیزیک)، مطالعه مواد حاصل از کاوش ­های باستان شناسی (همانند گیاه باستان­ شناسی، جانور باستان شناسی، استخوان باستان­ شناسی)، یا مطالعه آب و هوا و اقلیم گذشته (دیرین اقلیم شناسی)، زمین باستان­ شناسی، ژنتیک باستان­ شناسی، باستان­شناسی جنسیت و ... امروزه به خوبی در باستان شناسی کاربرد دارند و بازوی توانای باستان شناسان در مطالعات میدانی و پس از آن هستند و باستان­شناسان می توانند با هزینه های کمتر و زمان کوتاه تر جواب بسیاری از سوالات خود را دریافت نمایند. امروزه حضور افراد متخصص علوم باستان شناسی در گرایش­ ها و شاخه های مختلف در فعالیت­ های میدانی باستان­ شناسی چه در محوطه ­های باستانی  و چه بعد از کاوش در مطالعات آزمایشگاهی امری اجتناب ناپذیر است.

با توجه به حضور متخصصین مختلف علوم باستانی در هیئت­ های باستانشناسی و تولید داده ­های علمی فراوان، لزوم انتشار نتایج حاصل از مطالعات و فعالیت ­های میدانی و آزمایشگاهای این متخصصین برای جامعه علمی و فرهنگی دارای اهمیت فراوانی است. بنابراین انتشار مجله­ ای به دو زبان فارسی و انگلیسی برای آگاهی تمامی محقیقن و پژوهشگران در سراسر دنیا، از نتایج حاصل از فعالیت­ ها و پژوهش­ ها امری ناگزیر و پر اهمیت است.

کورش محمدخانی

31 اردیبهشت ماه 1395