نوشته ی قادر ابراهیمی
آرکئومتالورژی مس
(The archaeometallurgy of copper: evidence from Faynan, Jordan)
آرکئومتالورژی شاخه ای از باستان شناسی و علوم باستان شناختی است که به مطالعه تاریخ استفاده از فلزات مختلف پرداخته و جنبه های مختلف این نوع صنایع را چه به لحاظ استخراج، استحصال و فن تولید آنها در زنجیره عملکردی آن در تحولات اجتماعی، اقتصادی، و نهایتا سیاسی مطالعه می کند.
کتاب The Archaeometallurgy of Copper جزو مجموعه کتاب هایی است که در باب استفاده از علوم طبیعه در باستان شناسی (Natural Science in Archaeology) تدوین گشته و در یک مجلد به استخراج فلزات اولیه و تولید مس از کانسارها وادی فاینان درجنوب اردن که توسط Deutsches Bergbau-Museum Bochum در بین سال های 1983-1993 میلادی مورد بررسی قرار گرفته بود پرداخته است. اما باید توجه داشت که این کتاب علاوه بر فلزکاری منطقه وادی فاینان در دوران باستان فصل های مختلفی را در کلیت حوزه مطالعاتی آرکئومتالورژی آورده است.
کلیت کتاب در 8 فصل تنظیم و تدوین گشته است. فصل نخست مقدمه بوده و خلال شرحی کلی بر منطقه وادی فاینان به پیشینه فلزکاری منطقه در دوره باستان پرداخته شده است. فصل دوم کتاب با شرح مشکلات پیشروی در مطالعات آرکئوکتالورژی و روش های مورد استفاده در مطالعات آرکئومتالورژی مباحث اصلی کتاب شروع می شود. در خلال این فصل بخش هایی در باب انجام فعالیت های میدانی در مستندنگاری مکان های استخراج و ذوب فلز در دوره باستان و روش های آنالیز مختلف را در این مسئله شرح داده می شود. این فصل از این جهت که به کلیت این نوع رویکرد مطالعاتی پرداخته شده است و همچنین به لحاظ روش شناسی برای دانشجویان باستان سنجی که در این حوزه مطالعه می فرمایند حائز اهمیت می باشد. فصل دوم وضعیت زمین شناختی منطقه وادی فاینان بررسی کرده است. اما نویسنده با آغاز شرحی بر تونومی و توپوگرافی منطقه و آب و هوای آن الگوهای زیستی موجود را بررسی کرده و نهایتا نشو و نمو نباتات منطقه به جهت بازسازی فراورده های سوختی برای کارهای فلزکاری در دوره باستان می پردازد. این فصل به این جهت که به زنجیره عملکرد این فعالیت ها پرداخته شده است قابل توجه است. فصل چهارم با عنوان مواد خام منابع ویژگی های زمین شناختی غرب آسیا(شرق نزدیک) و ویژگی های انباشت سنگ های معادن شرح داده و نهایتا سربازه های فاینان توضیح داده و نتایج آنالیزهای آن مشروح گشته و مورد تحلیل قرار می گیرد. فصل پنجم به گاهنگاری معادن اولیه با توجه به مدارک باستان شناختی که در بررسی های این معادن بدست آمده است می پردازد و تاریخچه ذوب در منطقه فاینان تدوین می گردد. فصل ششم در بخش هایی مجزا به جنبه های مختلف مطالعاتی بر روی سرباره ها و فلزات آرکئو متالورژی می پردازد. نویسنده در فصل هفتم با توجه به مدارک و شواهد باستان شناختی که بدست آمده است تکنیک شناسی ذوب مس را در دوره های مختلف باستان منطقه فاینان بیان کرده است. آخرین فصل کتاب نویسنده با توجه به آنالیزها و مطالعاتی که برروی شواهد و مدارک باستان شناختی بدست آمده از فلزکاری دوره باستان منطقه فاینان در فصول قبل انجام یافته بود به توضیح تحلیل ها و تفسیرهای خود پرداخته و تجارت سنگ معدن و مس منطقه فاینان از دوره نوسنگی تا دوره مفرغ پرداخته است و اهمیت این منطقه و کانسارهای آن را در دوره باستان نتیجه می گیرد. کتاب حاضر از این جهت که در بخش های مختلف آن به مباحث کلی فلزکاری در دوران باستان شرح رفته است و همچنین روش شناسی در مطالعات آرکئومتالورژی برای دانشجویان باستان سنجی حائز اهمیت است.
اطلاعات کتاب شناسی:
لینک کتاب در گوگل بوک:
https://books.google.com/books?id=k0SfRS8fQFoC&printsec=frontcover&source=gbs_ge_summary_r&cad=0#v=onepage&q&f=false
