| تاریخ ارسال: 1396/10/11 |
شیمی باستان شناسی
(Archaeological Chemistry)
کتاب حاضر با موضوع مطالعه ی ساختار شیمیایی مواد سازنده ی اشیای باستانی توسط انتشارات وایلی (Wiley) در سال ۲۰۰۷ منتشر شده است.
در متن کتاب به استفاده از روش های شیمیایی برای مطالعات باستان شناسی اشاره شده است و اذعان دارد که استفاده از علوم فیزیک، زیست شناسی و ژنتیک برای تحقیقات باستان شناسی امری ضروری است.
عناوین مورد بحث در این کتاب عبارتند از: تعیین ماهیت مواد باستانی، منشأ و سن آن ها، تجزیه و تحلیل فنآوری های مورد استفاده برای تولیدات انسان دوران باستان و بررسی بقایای انسانی و حیوانی مانند استخوان، خون خشک شده و هرآنچه که باقی مانده ی آن به مطالعات بیشتر، برای شناخت رژیم غذایی، روابط خویشاوندی، مسکن و الگوهای مهاجرت کمک می نماید.
فصل اول از هجده فصل کتاب با عنوان مواد معدنی همچون رنگدانه ها ، سنگ های سمباده و سنگ های قیمتی آغاز می گردد. معرفی عناصر شیمیایی، مواد معدنی و شبه کانی، انواع سنگ ها، مطالعه، تجزیه و تحلیل سنگ های باستانی، ایزوتوپ ها در دنیای باستان شناسی، منشأ و تاریخچه ی مواد باستانی، آشنایی با تاریخ گذاری پتاسیم-آرگون، آرگون-آرگون و شرح آن ها، تفسیر انواع رنگدانه های سفید، مشکی، قرمز، زرد، سبز و آبی و پرداختن به شرایط به وجود آمدن سنگ های قیمتی، برش و پرداخت آن ها و شرح خصوصیات سنگ های قیمتی باستانی از موضوعات مهم این فصل است.
فصل دوم اختصارا به تشریح ساختار شیمیایی و فیزیکی سنگ های چخماق، کوارتز، ابسیدین و روش های تاریخ گذاری آن تعلق دارد.
فصل سوم با نام شیشه، لعاب و مینا به بررسی عناصر انواع شیشه ها پرداخته است مانند شیشه ی معمولی، شیشه ی سربی، شیشه ی مات، شیشه ی رنگی و به خصوص شیشه ی سودا لایم که سودا (اکسید سدیم) بعد از سیلیس نقش اصلی را در ساختار آن ایفا می کند. روش های شیشه سازی و مطالعات انجام شده پیرامون شیشه های باستانی و ذکر نمونه های عینی به همراه تصاویر آن و چگونگی فرآیند فرسودگی شیشه از موضوعات قابل توجه این فصل است.
فصل چهارم به توصیف انواع سنگ های ساختمانی و ساختار تشکیل دهنده ی آن ها اختصاص دارد از جمله گچ، سنگ آهک و سنگ مرمر، انواع سیمان مانند سیمان آهک و سیمان گچ و قیر طبیعی، در انتهای فصل نیز مطالعات درباره ی منشأ باستانی مواد مذکور آورده شده است.
فصل پنجم درباره ی فلزات و آلیاژها، میزان نقطه ی ذوب فلزات باستانی، فلزات بومی، سنگ معدن فلزات، نحوه ی استخراج از معدن، فرآیند جداسازی مواد معدنی ارزشمند تجاری از سنگ معدن آن که به آن کانه آرایی گفته می شود، فرآیند ذوب فلزات و مراحل پالایش آن ها، به تفصیل شرح داده و خواص فلزات باستانی مانند مس، آهن، طلا، نقره، سرب، قلع، روی، جیوه و پلاتین را برشمرده است، مباحث خوردگی فلزات و آلیاژهای آن ها، متالورژی فلزات، آلیاژ مس آرسنیک و سکه های دوره ی باستان که جزو مهم ترین آثار فلزی به جا مانده از آن دوران هستند، نیز بخش پایانی این فصل را تشکیل می دهد.
فصل ششم با نام رسوبات و خاک، نتایج مطالعات انجام شده پیرامون انواع رسوبات، ایزوتوپ های اکسیژن و دما و آب و هوای باستانی، ترکیب و خواص و لایه شناسی خاک به جا مانده از دوران باستان را ارائه داده است.
فصل هفتم اطلاعاتی پیرامون سفال و دیگر مواد سرامیکی در اختیار مخاطب قرار می دهد، به طوری که پس از مطالعه ی این فصل، فرد با موضوعات و مفاهیمی مانند خاک رس اولیه، خاک رس ثانویه، ساختار مواد سرامیکی، کوره های سفالی، رنگ سفال پخته شده، لعاب، تراکوتا، سفالگری، ظروف سفالین، ظروف پرسلین آشنا می شود. مطالعات ساختار شیمیایی سفالینه های باستانی دوره های مختلف مانند سفالینه های قرمز آتنی، ظروف سفالین دوران اسلامی، ظروف لعاب دار مصر باستان نیز، از مطالب مهم این فصل است که به دنبال آن شرایط پخت سفال های باستانی، منشأ و آغاز هنر سفالگری شرح داده شده است.
فصل هشتم در رابطه با مواد آلی و زیستی، تاریخ گذاری به واسطه ی آن ها و تاریخ گذاری به وسیله ی رادیو کربن توضیحات مختصر اما مفیدی را بیان نموده است.
فصل نهم به بحث گسترده ی چوب، چسب و انواع رزین ها اختصاص یافته است. بررسی ماهیت چوب، ترکیب و خواص فیزیکی آن، گاه شناسی (دندروکرونولوژِی) و اقلیم شناسی (دندروکلیماتولوژی) درختان، چوب های خشکیده، چوب های سوخته، چوب های باستانی، ساختار چسب ها و رزین ها، لاک الکل، کربوهیدارت ها و ایزوتوپ ها از مباحث تشکیل دهنده ی این فصل است.
فصل دهم به توضیح انواع ساختارهای روغنی مانند ورنی در آثار تاریخی پرداخته است.
فصل یازدهم به تشریح پوست، چرم، خز ، کاغذ پوستی و چگونگی عمل آوری آن ها و به عبارتی به توضیح مراحل دباغی اختصاص یافته است، توضیح مراحل تاریخ گذاری به واسطه ی پروتئین های موجود در آثار چرمی باستانی از دیگر مطالب این فصل به شمار می رود.
فصل دوازدهم به مفهوم نوکلئیک اسید و تأثیر آن بر خصوصیات انسانی، ژنتیک و مسأله ی تکامل می پردازد. DNA و RNA را شرح و چگونگی ماندگاری DNA پس از مرگ، زنجیره ی پلیمرها و یافته ها در مورد این مبحث را توضیح می دهد.
فصل سیزدهم اطلاعاتی پیرامون منسوجات، نخ و انواع ریسمان ها، الیاف گیاهی، الیاف حیوانی و الیاف غیر آلی بیان نموده و به واسطه ی این اطلاعات به مطالعه و بررسی ساختار الیاف آثار باستانی مانند پاپیروس ها و کاغذها پرداخته است.
فصل چهاردهم به رنگدانه ها اختصاص یافته است. فرآیند رنگرزی، ماهیت رنگدانه ها و انواع رنگدانه های باستانی در طیف های آبی، سبز، بنفش، قرمز و سبز و روش های شناسایی این رنگدانه ها در این فصل به تفصیل شرح داده شده است.
فصل پانزدهم مطالب مهمی درباره ی استخوان، عاج، صدف های باستانی و فیتولیت ها که ساختار های سیلیسی متشکل در سلولهای گیاهی هستند ارائه داده است که زیرمجموعه ی این عناوین را شرح ساختار بافت های حیوانی، استخوان ها، دندان، عاج، شاخ، صدف، فرآیند دیاژنز استخوان های دفن شده، تاریخ گذاری آن ها، بحث مطالعات ایزوتوپ های پایدار مانند ایزوتوپ های پایدار نیتروژن و استرانسیوم، تشکیل داده است.
فصل شانزدهم به شرح و بسط بقایای باستانی مثل مومیایی ها و روش های مومیایی کردن و جلوگیری از تجزیه ی اجساد، فسیل ها، مواد حاصل از دفع مدفوع حیوانات و کانه های فسیلی پرداخته است.
فصل هفدهم، زوال آثار باستانی و تأثیر محیط پیرامون بر آن را موضوع اصلی قرار داده است به طور مثال تأثیرات هواکره، آب کره، آلاینده های هوا و آب، فعل و انفعالات مواد باستانی با محیط، آسیب های ناشی از تغییرات دما، نور خورشید، اکسیژن و ازون، آب و خاک را برشمرده است.
فصل هجدهم به طور کلی به شرح تحقیقات و آزمایش های فنی و علمی انجام شده درباره آثار باستانی و سندیت آن ها پرداخته است به عنوان مثال: حقه ی علمی انسان پیلت داون، ظرف برنجی جعلی فرانسیس بیکن و دروغ هایی پیرامون کفن تورین، که این مثال ها گویای جدا کردن حقایق دانش از حقه های علمی است.
نوشته ی نازنین شریفان
کتابشناسی:
(Archaeological Chemistry)
کتاب حاضر با موضوع مطالعه ی ساختار شیمیایی مواد سازنده ی اشیای باستانی توسط انتشارات وایلی (Wiley) در سال ۲۰۰۷ منتشر شده است.
در متن کتاب به استفاده از روش های شیمیایی برای مطالعات باستان شناسی اشاره شده است و اذعان دارد که استفاده از علوم فیزیک، زیست شناسی و ژنتیک برای تحقیقات باستان شناسی امری ضروری است.
عناوین مورد بحث در این کتاب عبارتند از: تعیین ماهیت مواد باستانی، منشأ و سن آن ها، تجزیه و تحلیل فنآوری های مورد استفاده برای تولیدات انسان دوران باستان و بررسی بقایای انسانی و حیوانی مانند استخوان، خون خشک شده و هرآنچه که باقی مانده ی آن به مطالعات بیشتر، برای شناخت رژیم غذایی، روابط خویشاوندی، مسکن و الگوهای مهاجرت کمک می نماید.
فصل اول از هجده فصل کتاب با عنوان مواد معدنی همچون رنگدانه ها ، سنگ های سمباده و سنگ های قیمتی آغاز می گردد. معرفی عناصر شیمیایی، مواد معدنی و شبه کانی، انواع سنگ ها، مطالعه، تجزیه و تحلیل سنگ های باستانی، ایزوتوپ ها در دنیای باستان شناسی، منشأ و تاریخچه ی مواد باستانی، آشنایی با تاریخ گذاری پتاسیم-آرگون، آرگون-آرگون و شرح آن ها، تفسیر انواع رنگدانه های سفید، مشکی، قرمز، زرد، سبز و آبی و پرداختن به شرایط به وجود آمدن سنگ های قیمتی، برش و پرداخت آن ها و شرح خصوصیات سنگ های قیمتی باستانی از موضوعات مهم این فصل است.
فصل دوم اختصارا به تشریح ساختار شیمیایی و فیزیکی سنگ های چخماق، کوارتز، ابسیدین و روش های تاریخ گذاری آن تعلق دارد.
فصل سوم با نام شیشه، لعاب و مینا به بررسی عناصر انواع شیشه ها پرداخته است مانند شیشه ی معمولی، شیشه ی سربی، شیشه ی مات، شیشه ی رنگی و به خصوص شیشه ی سودا لایم که سودا (اکسید سدیم) بعد از سیلیس نقش اصلی را در ساختار آن ایفا می کند. روش های شیشه سازی و مطالعات انجام شده پیرامون شیشه های باستانی و ذکر نمونه های عینی به همراه تصاویر آن و چگونگی فرآیند فرسودگی شیشه از موضوعات قابل توجه این فصل است.
فصل چهارم به توصیف انواع سنگ های ساختمانی و ساختار تشکیل دهنده ی آن ها اختصاص دارد از جمله گچ، سنگ آهک و سنگ مرمر، انواع سیمان مانند سیمان آهک و سیمان گچ و قیر طبیعی، در انتهای فصل نیز مطالعات درباره ی منشأ باستانی مواد مذکور آورده شده است.
فصل پنجم درباره ی فلزات و آلیاژها، میزان نقطه ی ذوب فلزات باستانی، فلزات بومی، سنگ معدن فلزات، نحوه ی استخراج از معدن، فرآیند جداسازی مواد معدنی ارزشمند تجاری از سنگ معدن آن که به آن کانه آرایی گفته می شود، فرآیند ذوب فلزات و مراحل پالایش آن ها، به تفصیل شرح داده و خواص فلزات باستانی مانند مس، آهن، طلا، نقره، سرب، قلع، روی، جیوه و پلاتین را برشمرده است، مباحث خوردگی فلزات و آلیاژهای آن ها، متالورژی فلزات، آلیاژ مس آرسنیک و سکه های دوره ی باستان که جزو مهم ترین آثار فلزی به جا مانده از آن دوران هستند، نیز بخش پایانی این فصل را تشکیل می دهد.
فصل ششم با نام رسوبات و خاک، نتایج مطالعات انجام شده پیرامون انواع رسوبات، ایزوتوپ های اکسیژن و دما و آب و هوای باستانی، ترکیب و خواص و لایه شناسی خاک به جا مانده از دوران باستان را ارائه داده است.
فصل هفتم اطلاعاتی پیرامون سفال و دیگر مواد سرامیکی در اختیار مخاطب قرار می دهد، به طوری که پس از مطالعه ی این فصل، فرد با موضوعات و مفاهیمی مانند خاک رس اولیه، خاک رس ثانویه، ساختار مواد سرامیکی، کوره های سفالی، رنگ سفال پخته شده، لعاب، تراکوتا، سفالگری، ظروف سفالین، ظروف پرسلین آشنا می شود. مطالعات ساختار شیمیایی سفالینه های باستانی دوره های مختلف مانند سفالینه های قرمز آتنی، ظروف سفالین دوران اسلامی، ظروف لعاب دار مصر باستان نیز، از مطالب مهم این فصل است که به دنبال آن شرایط پخت سفال های باستانی، منشأ و آغاز هنر سفالگری شرح داده شده است.
فصل هشتم در رابطه با مواد آلی و زیستی، تاریخ گذاری به واسطه ی آن ها و تاریخ گذاری به وسیله ی رادیو کربن توضیحات مختصر اما مفیدی را بیان نموده است.
فصل نهم به بحث گسترده ی چوب، چسب و انواع رزین ها اختصاص یافته است. بررسی ماهیت چوب، ترکیب و خواص فیزیکی آن، گاه شناسی (دندروکرونولوژِی) و اقلیم شناسی (دندروکلیماتولوژی) درختان، چوب های خشکیده، چوب های سوخته، چوب های باستانی، ساختار چسب ها و رزین ها، لاک الکل، کربوهیدارت ها و ایزوتوپ ها از مباحث تشکیل دهنده ی این فصل است.
فصل دهم به توضیح انواع ساختارهای روغنی مانند ورنی در آثار تاریخی پرداخته است.
فصل یازدهم به تشریح پوست، چرم، خز ، کاغذ پوستی و چگونگی عمل آوری آن ها و به عبارتی به توضیح مراحل دباغی اختصاص یافته است، توضیح مراحل تاریخ گذاری به واسطه ی پروتئین های موجود در آثار چرمی باستانی از دیگر مطالب این فصل به شمار می رود.
فصل دوازدهم به مفهوم نوکلئیک اسید و تأثیر آن بر خصوصیات انسانی، ژنتیک و مسأله ی تکامل می پردازد. DNA و RNA را شرح و چگونگی ماندگاری DNA پس از مرگ، زنجیره ی پلیمرها و یافته ها در مورد این مبحث را توضیح می دهد.
فصل سیزدهم اطلاعاتی پیرامون منسوجات، نخ و انواع ریسمان ها، الیاف گیاهی، الیاف حیوانی و الیاف غیر آلی بیان نموده و به واسطه ی این اطلاعات به مطالعه و بررسی ساختار الیاف آثار باستانی مانند پاپیروس ها و کاغذها پرداخته است.
فصل چهاردهم به رنگدانه ها اختصاص یافته است. فرآیند رنگرزی، ماهیت رنگدانه ها و انواع رنگدانه های باستانی در طیف های آبی، سبز، بنفش، قرمز و سبز و روش های شناسایی این رنگدانه ها در این فصل به تفصیل شرح داده شده است.
فصل پانزدهم مطالب مهمی درباره ی استخوان، عاج، صدف های باستانی و فیتولیت ها که ساختار های سیلیسی متشکل در سلولهای گیاهی هستند ارائه داده است که زیرمجموعه ی این عناوین را شرح ساختار بافت های حیوانی، استخوان ها، دندان، عاج، شاخ، صدف، فرآیند دیاژنز استخوان های دفن شده، تاریخ گذاری آن ها، بحث مطالعات ایزوتوپ های پایدار مانند ایزوتوپ های پایدار نیتروژن و استرانسیوم، تشکیل داده است.
فصل شانزدهم به شرح و بسط بقایای باستانی مثل مومیایی ها و روش های مومیایی کردن و جلوگیری از تجزیه ی اجساد، فسیل ها، مواد حاصل از دفع مدفوع حیوانات و کانه های فسیلی پرداخته است.
فصل هفدهم، زوال آثار باستانی و تأثیر محیط پیرامون بر آن را موضوع اصلی قرار داده است به طور مثال تأثیرات هواکره، آب کره، آلاینده های هوا و آب، فعل و انفعالات مواد باستانی با محیط، آسیب های ناشی از تغییرات دما، نور خورشید، اکسیژن و ازون، آب و خاک را برشمرده است.
فصل هجدهم به طور کلی به شرح تحقیقات و آزمایش های فنی و علمی انجام شده درباره آثار باستانی و سندیت آن ها پرداخته است به عنوان مثال: حقه ی علمی انسان پیلت داون، ظرف برنجی جعلی فرانسیس بیکن و دروغ هایی پیرامون کفن تورین، که این مثال ها گویای جدا کردن حقایق دانش از حقه های علمی است.
نوشته ی نازنین شریفان
کتابشناسی:
Goffer, Z. (۲۰۰۶). Archaeological chemistry (Vol. ۱۷۰). John Wiley & Sons.
کلیدواژه ها: شیمی باستان شناسی | Archaeological chemistry | Zvi | Goffer | باستان شناسی |
دفعات مشاهده: 18840 بار |
دفعات چاپ: 999 بار |
دفعات ارسال به دیگران: 0 بار |
0 نظر
