سال 7، شماره 1 - ( 1400 )
سال 7 شماره 1 صفحات 229-205 |
برگشت به فهرست نسخه ها
نعمت حریری1 
، رضا رضالو 2، سامان حیدری گوران3
، رضا رضالو 2، سامان حیدری گوران3
1- گروه باستانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران
2- گروه باستانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ، r_rezaloo@uma.ac.ir
3- موزۀ نئاندرتال، متمن، آلمان
2- گروه باستانشناسی، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ، r_rezaloo@uma.ac.ir
3- موزۀ نئاندرتال، متمن، آلمان
چکیده: (3028 مشاهده)
تاکنون پژوهش‌های دورۀ فراپارینه‌سنگی در دو منطقۀ غرب‌زاگرس‌مرکزی و زاگرس‌شمالی، تحولاتی را در فناوری و گونه‌شناسی دست‌افزارهای‌سنگی در طول این دورۀ زمانی نسبتاً طولانی، به ثبت رسانیده‌اند. با وجود یافتن نهشته‌های دورۀ فراپارینه‌سنگی در تعدادی از مکان‌های این مناطق، در مقایسه با آنچه که در منطقۀ شامات (لوانت) و قفقاز دیده می‌شود، رابطۀ نوسانات اقلیمی با تحولات فرهنگی، به‌تفصیل ثبت و ضبط نشده است. کمبود یاد شده را می‌توان در الف) عدم همگام‌سازی با شواهد تغییرات اقلیمی در محدودۀ زمانی مورد نظر یعنی 25 تا حدود 12 هزار‌سال‌پیش؛ ب) محدودیت‌های کاوش؛ پ) نبود تعداد قابل قبول سن‌سنجی مطلق برای دورۀ فراپارینه‌سنگی منطقۀ زاگرس، درنظر گرفت. به‌تازگی پژوهش‌های مهمی در زمینه‌های سن‌سنجی دورۀ فراپارینه‌سنگی زاگرس-شمالی در محوطۀ پاله‌گورا و رویدادهای اقلیمی منطقۀ غرب‌زاگرس‌مرکزی براساس نتایج گرده‌شناسی تالاب هشیلان به‌عمل آمده است که می‌تواند بخش-هایی از این ضعف‌ها را جبران کند. به همین روی نوشتار حاضر براساس داده‌های تازه اقلیمی، خوانش نوینی از تحولات فرهنگی هم‌زمان با اواخر دورۀ پلیستوسن مصادف با دورۀ فراپارینه‌سنگی برای این منطقه ارائه کرده است.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1400/2/3 | پذیرش: 1400/5/30 | انتشار: 1400/6/30 | انتشار الکترونیک: 1400/6/30
دریافت: 1400/2/3 | پذیرش: 1400/5/30 | انتشار: 1400/6/30 | انتشار الکترونیک: 1400/6/30
فهرست منابع
1. Olszewski D.I. Middle East: Epipaleolithic. In C. Smith (ed.), Encyclopedia of Global Archaeology, Springer International Publishing AG. Part of Springer Nature. 2018. [DOI:10.1007/978-3-319-51726-1_682-2]
2. Bar-Yosef O. Belfer-Cohen A. The Levantine Upper Pelaeolithic and Epipalaeolithic. In: Garcea, E.A.A. (Ed.), An Offprint from South-Eastern Mediterranean Peoples between 130,000 and 10,000 Years Ago. 2010; pp. 144-167.
3. Jayez M. The Latest Lithic Industry of Zagros Pleistocene: Ambiguities and Contradictions in Zarzian Studies. Quaternary Journal of Iran. 2019; 5 (1), 79-104. [In Persion]. [جایز مژگان. زرزی: صنعتی سهل و ممتنع، ابهامات و تناقضات واپسین صنایع سنگی دوران پلئیستوسن در زاگرس. فصلنامۀ کواترنری ایران. 1398؛ 5(1): 104-79.[
4. Maher L.A. Richter T. Stock J.T. The pre‐natufian epipaleolithic: long‐term behavioral trends in the levant. Evolutionary Anthropology: issues, news, and reviews. 2012; 21(2): 69-81. [DOI:10.1002/evan.21307]
5. Garrod D.A.E. The Palaeolithic of Southern Kurdistan: excavations in the Caves of Zarzi and Hazar Merd. Bulletin of the American School of Prehistoric Research. 1930; 6: pp. 9-43.
6. Garrod D.A.E. A New Mesolithic Industry: The Natufian of Palestine. Journal of the Royal Anthropological Society. 1932; 62: 257-269. [DOI:10.2307/2843957]
7. Safaierad R. Azizi, G. Maghsoudi M. The role of changes in the large-scale atmospheric systems in the evolution of the late Pleistocene and Holocene climate of the Zagros Mountains. Quaternary Journal of Iran. 2018; 4(3): 253-271. [In Persion]. [صفایی راد رضا، عزیزی قاسم، مقصودی مهران. نقش تغییرات سامانه های بزرگ مقیاس جوی در تکوین آب و هوای پلیئستوسن پسین و هولوسن در زاگرس. فصلنامۀ کواترنری ایران. 1397؛ (3)4: 271-253. [
8. Safaierad R. Azizi G. Mohammadi H. Alizadeh Lahijani H. Reconstructing the Holocene and Late-Pleistocene climate changes of the central Zagros using palynological evidence of the Hashilan wetland. Journal of Geography and Environmental Hazards. 2014; 3(11): 1-19. [In Persion]. [صفایی راد رضا، عزیزی قاسم، محمدی حسین، علیزاده لاهیجانی حمید. بازسازی تغییرات اقلیمی هولوسن و پلیئستوسن پسین منطقه زاگرس میانی با استفاده از شواهد گرده شناسی تالاب هشیلان. جغرافیا و مخاطرات. 1393؛ (11)3: 19-1. [
9. Braidwood R.J. Howe B. Prehistoric Investigation in Iraqi Kurdestan, in Oriental Institute Studies in Ancient Oriental Civilization, vol. 31. University of Chicago Press. 1960.
10. Olszewski D.I. The Late Zarzianian Occupation At Warawsi Rockshelter, Iran, In The Paleolithic Prehistory Of The Zagros-Taurus, edited By D.I. Olszewski And H.L.Dibble, Philadelphia: University Museum Symposium Series. 1993b; 5: 207-236.
11. Young T.C. Smith P.E.L. Research in the prehistory of central western iran, Science. 1966; 155: 386-91. [DOI:10.1126/science.153.3734.386]
12. Heydari-Guran S. Benazzi, S. Talamo S. et al. The discovery of an in situ Neanderthal remain in the Bawa Yawan Rockshelter, West-Central Zagros Mountains, Kermanshah. PloS one. 2021; 16(8), e0253708. [DOI:10.1371/journal.pone.0253708]
13. Hole F. Flannery V. The Prehistory of Southwest Iran: A Preliminary report, Proceedings of the Prehistoric Society.1967; 33: 147-206. [DOI:10.1017/S0079497X00014092]
14. Mortensen P. Paleolithic and Epipaleolithic sites in the Holailan Valley northern Luristan, in the Paleolithic prehistory of the Zagros-Taurus, edited by D.I. Olszewski and H.l. dibble. Philadelphia: University Museum Symposium series. 1993; 5: 159-187.
15. Solecki R.S. Prehistory in Shanidar valley, northern Iraq. Science. 1963; 139(3551) :179-193. [DOI:10.1126/science.139.3551.179]
16. Wahida G.E. A reconsideration of the Upper Palaeolithic in the Zagros mountains. PhD thesis, University of Cambridge. 1975. Available from: https://idiscover.lib.cam.ac.uk/permalink/f/t9gok8/44CAM_ALMA21432711980003606
17. Asouti E. Baird B. Kabukcu C. et al. The Zagros Epipalaeolithic revisited: New excavations and 14C dates from Palegawra cave in Iraqi Kudistan. PloS one. 2020; 15(9), e0239564. [DOI:10.1371/journal.pone.0239564]
18. Maher L. A. Stock J. T. Finney S. et al. A unique human-fox burial from a pre-Natufian cemetery in the Levant (Jordan). PloS¬ one. 2011; 6(1): e15815. [DOI:10.1371/journal.pone.0015815]
19. Olszewski D.I. The Zarzian in the context of the Epipaleolithic Middle East. The International Journal of Humanities. 2012; 19(3):1-20.
20. Olszewski D. I. Assessing patterning in the Upper Paleolithic and Epipaleolithic of Warwasi, Iran. International Journal of the Society of Iranian Archaeologists. 2017; 3 (5), pp. 1-12.
21. Golovanova L.V. Doronichev V.B. Cleghorn N.E. et al. The epipaleolithic of the Caucasus after the last glacial maximum. Quaternary International. 2014; 337: 189-224. [DOI:10.1016/j.quaint.2012.04.034]
22. Dansgaard W. Johnsen S.J. Clausen H.B. et al. Evidence for general instability of past climate from a 250-kyr ice-core record. Nature. 1993; 364(6434): 218-220. [DOI:10.1038/364218a0]
23. Heinrich H. Origin and consequences of cyclic ice rafting in the northeast Atlantic Ocean during the past 130,000 years. Quaternary research. 1988; 29(2):142-152. [DOI:10.1016/0033-5894(88)90057-9]
24. Belfer-Cohen A. Gorring-Morris N. Current issues in Levantine Upper Paleolithic Research. In: Gorring-Morris, N., Belfer-Cohen, A. (Eds.), More than Meets the Eye. Studies on Upper Paleolithic Diversity in the Near East. Oxbow Books. 2003; pp. 1-12. [DOI:10.2307/j.ctvh1dwcq.6]
25. Bar-Yosef O. The Natufian culture in the Levant: threshold to the origins of agriculture. Evol Anthropol. 1998; 6:159-177.
https://doi.org/10.1002/(SICI)1520-6505(1998)6:5<159::AID-EVAN4>3.0.CO;2-7 [DOI:10.1002/(SICI)1520-6505(1998)6:53.0.CO;2-7]
26. Thiagarajan N. Subhas A. V. Southon J. R. Eiler J. M. Adkins J. F. Abrupt pre-Bølling-Allerød warming and circulation changes in the deep ocean. Nature. 2014; 511(7507): 75-78. [DOI:10.1038/nature13472]
27. Rasmussen S.O. Andersen K.K. Svensson A.M. et al. A new Greenland ice core chronology for the last glacial termination. Journal of Geophysical Research: Atmospheres.2006; 111(D6). [DOI:10.1029/2005JD006079]
28. Broecker W.S. Defining the boundaries of the Late-Glacial isotope episodes. Quaternary Research. 1992; 38(1): 135-138. [DOI:10.1016/0033-5894(92)90036-I]
29. Platt D. E. Haber M. Dagher-Kharrat M. B. et al. Mapping post-glacial expansions: the peopling of Southwest Asia. Scientific reports. 2017; 7(1): 1-10. [DOI:10.1038/srep40338]
30. Oberlander T.M. The Zagros streams. Syracuse Geographical Series 1. Syracuse, NY: Syracuse University Press. 1965.
31. Heydari-Guran S. Ghasidian E. Late Pleistocene hominin settlement patterns and population dynamics in the Zagros Mountains: Kermanshah region. Archaeological Research in Asia. 2020; 21, 100161. [DOI:10.1016/j.ara.2019.100161]
32. Darabi H. Richter T. Mortensen P. Neolithization Process in the central Zagros. Documenta Praehistorica. 2019; 46: 44-57. [DOI:10.4312/dp.46.3]
33. Heydari-Guran S. Paleolithic landscapes of Iran, Bar International Series 2586. 2014. [DOI:10.30861/9781407312149]
34. Wahida G. The re-excavation of Zarzi, 1971. Proc. Prehist. Soc. 1981; 47: 19-40. [DOI:10.1017/S0079497X00008847]
35. Wahida G. The Zarzian industry of the Zagros mountains. In: Davies W, Charles R, editors. Dorothy Garrod and the progress of the Palaeolithic. Oxford: Oxbow. 1999; pp. 181-208. [DOI:10.2307/j.ctvh1dppc.18]
36. Turnbull P.F. Reed C.A. The fauna from the terminal Pleistocene of Palegawra Cave, a Zarzian occupation site in northeastern Iraq. Fieldiana. Anthropology. 1974; 63(3): 81-146. [DOI:10.5962/bhl.title.5170]
37. Turnbull P.F. The mammalian fauna of Warwasi rock shelter, west-central Iran. Fieldiana Geology. 1975; 33: 141-155. [DOI:10.5962/bhl.title.5352]
38. Olszewski D.I. Zarzian Microliths from Warwasi Rockshelter, Iran: Scalene Triangles as Arrow Components. In Hunting and Animal Exploitation in the Later Paleolithic and Mesolithic of Eurasia, G. Peterkin, H. Bricker, and P.D.C.: Archaeololgical Papers of the American Anthropological Society. 1993a; No. 4. [DOI:10.1525/ap3a.1993.4.1.199]
39. Ghasidian E. The Upper Paleolithic Period in Iran and its Place in Southwestern Asia. NĀMVARNĀMEH; Papers in Honour of Massoud Azarnoush. Edited by: Hamid Fahimi and Karim Alizadeh. Tehran. Published by: IranNegar.2012; pp. 59-78. [In Persion]. [قصیدیان الهام. دورۀ پارینه سنگی نوین ایران و جایگاه آن در جنوب غرب آسیا، نشر ایران نگار، نامور نامه؛ مقاله هایی در پاسداشت یاد مسعود آذر نوش، تهران، چاپ نخست، 1391؛ 78-59. [
40. Shidrang S. Biglari F. Bordes J.G. Jaubert J. Continuity and change in the late Pleistocene lithic industries of the Central Zagros: a typo-technological analysis of lithic assemblages from Ghar-e Khar cave, Bisotun, Iran. Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia. 2016; 44(1): 27-38. [DOI:10.17746/1563-0110.2016.44.1.027-038]
41. Davoudi D. Abbasnejad Seresti R. The Paleolithic Survey of Holeylan, Central Zagros, Iran. International Journal of Humanitites. 2016; 23(3). [DOI:10.1016/j.aeae.2015.07.002]
42. Ghasidian E. Rethinking the Upper Palaeolithic of the Zagros Mountains. Paleo Anthropol. 2019; pp. 240-310.
43. Shidrang S. The Middle to Upper Paleolithic Transition in the Zagros. The Middle and Upper Paleolithic Archeology of the Levant and Beyond, Springer. 2017; pp. 133-156. [DOI:10.1007/978-981-10-6826-3_10]
44. Wright H.E. Pleistocene glaciation in Kurdistan. E&G Quaternary Science Journal. 1962; 12(1): 64-131.
45. Van Zeist W. Bottema S. Palynological investigations in western Iran. Palaeohistoria.1977; 19, 19-85.
46. Djamali M. de Beaulieu J. L. Shah-hosseini M. et al. A late Pleistocene long pollen record from Lake Urmia, NW Iran. Quaternary Research. 2008; 69(3): 413-420. [DOI:10.1016/j.yqres.2008.03.004]
47. Djamali M. Ponel P. Delille T. et al. A 200,000-Year Record of the Brine Shrimp Artemia (Crustacea: Anostraca) Remains in Lake Urmia, NW Iran, International Journal of Aquatic Science. 2010; 1/1: 14-18.
48. Stevens L. Djamali M. Valérie A.P. de Beaulieu J.L. Hydroclimatic variations over the last two glacial/interglacial cycles at lake Urmia, Iran, Journal of Paleolimnol. 2012; 47: 645-660. [DOI:10.1007/s10933-012-9588-3]
49. Vita-Finzi C. Recent earth movments. an introduction to neotectonids, London: Academic press. 1986.
50. Brookes A.I. The physical geography, geomorphology and late Quaternary history of the Mahidasht project area, Qara Su basin central west Iran, Toronto: Royal Ontario Museum. 1989.
51. Heydari Guran S.; Hariri N. The environmental changes and it's implication on early human occupations in the Kermanshah region during the late Quaternary. Ed: Yousf Moradi. Afarin nameh, Iranian Cultural Heritage Organization (ICHO) [In Persion]. 2019. [حیدری گوران سامان حریری نعمت. بازسازی محیطی و اقلیمیِ هم‌زمان با استقرار‌‌های انسانی در اواخرِ دورانِ چهارمِ زمین‌‌شناسی در غربِ زاگرسِ-مرکزی، منطقۀ کرمانشاه، آفرین نامه، مقاله های باستان شناسی در نکوداشت استاد مهدی رهبر به کوشش یوسف مرادی، چاپ اول، تهران، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری. 1398. [
52. Safaierad R. Matthews R. Dupont L. Djamali M. et al. Vegetation dynamics and climate history at the dawn of human settlement: multi-proxy paleoenvironmental evidence from Hashilan Wetland, western Iran. Quaternary Science Reviews (Under Review).
53. Petraglia M.D. Groucutt H.S. Guagnin M. Breeze P.S. Boivin N. Human responses to climate and ecosystem change in ancient Arabia. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2020; 117(15): 8263-8270. [DOI:10.1073/pnas.1920211117]
54. Safaierad R. Mohtadi M. Zolitschka B. Yokoyama Y. Vogt C. Schefuß E. Elevated dust depositions in West Asia linked to ocean-atmosphere shifts during North Atlantic cold events. Proceedings of the National Academy of Sciences. 2020; 117(31), 18272-18277. [DOI:10.1073/pnas.2004071117]
55. Jayez M. Shift in the Bladelet Production Process from Epipalaeolithic to Neolithic in the Izeh Plain of Kuzistan, Iran. Journal of Archaeological Studies. 2014; 5(2), 39-57. [جایز، مژگان. تغییر خط سیر تولید ریزتیغه ها از فراپارینه سنگی به نوسنگی در دشت ایذه؛ شمال-شرق خوزستان، مطالعات باستان شناسی، 1392؛ 5(2): 39-58. [
56. Niknami K. Jayez M. Settlements of Izeh Plain in Stone Age: Characterization and Topographical Analysis. Iranian Studies. 2012; 1(1), 57-80. [In Persion]. [نیکنامی کمال الدین جایز، مژگان. محوطه های عصر سنگ دشت ایذه: شناسایی و تحلیل مکانی. پژوهش های ایران‌شناسی.1390؛ 1(1): 80-57. [
57. Dashtizadeh A. Preliminary study of the Chashmeh Kazerun cave. Arseh (Journal of Kazerun Islamic Azad University). 2003; No. 1: 76-61. [دشتی زاده عبدالرضا. بررسی مقدماتی غارچشمه-ساسان کازرون. عرصه (نشریۀ دانشگاه آزاد اسلامی کازرون). 1382؛ 1: 76-61. [
58. Niknami K.A. Jayez M. Spatial patterning of Epipalaeolithic-early neolithic site structure of Izeh Plain, southwestern Iran. In: Loannides, M., Addison, A., Georgopoulos, A., Kalisperis, L. (Eds.), VSSM2008-Digital Heritage-Proceedings of the 14th International Conference on Virtual Systems and Multimedia, Limassol. 2008; pp. 139-145.
59. Tsuneki A. Zeidi M. Tang-E Bolaghi, the iran-japan archaeological project for the sivand dam salvage area, AL-SHARK3, university of tsukuba, studies for west asian archaeology. 2008.
60. Ohnuma K. Lithic assemblages from TB75 and TB130. Tange Bolaghi: The IranJapan Archaeological Project for the Sivand Dam Salvage Area. 2008; pp. 85-120.
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |