نوشته‏ ی نازنین شریفان

باستان‏شناسی استخوان انسان

The Archaeology of Human Bones

کتاب فوق در سال ۱۹۹۸توسط انتشارات راتلج (Routledge)، و ویرایش دوم آن در سال ۲۰۰۲ به چاپ رسیده است. این کتاب شرح دقیقی از تجزیه و تحلیل علمی بقایای اسکلت انسان را که از محوطه‏ های باستان‏ شناسی به دست‏ آمده است ارائه می­دهد که نشان‏ دهنده­ ی جدیدترین تکنیک‏ های علمی و کاربرد آن‏ ها به منظور مطالعه‏ ی بقایای استخوان ‏های انسان است. کتاب حاضر به طور تخصصی به تشریح DNA و ایزوتوپ‏ های پایدار استخوان ‏های باستانی و مطالعات متریک ابعاد بخش‏های استخوانی پشت جمجمه پرداخته است. از ویژگی‏های مفید این کتاب، معرفی و تشریح آناتومی استخوان‏ ها و دندان به همراه تصاویر است. تجزیه و تحلیل اثرات ولتاژ بایاس (Biasing Effects) بر روی پوسیدگی و بازیابی بقایای استخوانی ناقص به دست آمده از محل تدفین، از جمله بحث­های کاربردی کتاب است و به آنچه انسان می‏ تواند از مراسم و نحوه ‏ی تدفین اجساد در گذشته دریابد، اشاره شده است. تجزیه و تحلیل جمعیت شناختی انسان‏ های نخستین، تنوع طبیعی اسکلتی، بیماری‏ ها و صدمات، تجزیه‏ی ایزوتوپی و DNA استخوان و مطالعه‏ی استخوان‏ های باستانی سوزانده شده از جمله مواردی است که مفصلاً در این کتاب به آن پرداخته شده است.

این کتاب در ۱۱ بخش به همراه جداول و اشکال مرتبط جهت تکمیل توصیف ­ها تدوین شده است. بخش اول به توصیف ماهیّت و آناتومی استخوان و دندان اشاره داشته، بخش دوم به تشریح ماهیّت مجموعه ‏ای از استخوان‏ های انسانی باستانی می‏پردازد. در بخش سوم روش‏های شناسایی و تعیین جنسیت و سن از روی بقایای انسانی به دست آمده و ریشه‏های تفاوت جنسی اسکلتی حتی در استخوان ‏های ناقص و نارس و یا استخوان دوران جنینی و کودکان توضیح داده شده است. بخش چهارم تنوع متریک (Metric Variation) را مورد بررسی قرار داده است و حاوی مطالبی است نظیر، چگونگی اندازه‏گیری دقیق جمجمه، میزان تنوع در فرم‏ و اثرات غیر ژنتیکی و ژنتیکی تأثیر گذار در آن، تأثیرات رژیم غذایی و تغذیه بر فرم استخوان‏ ها، تأثیرات آب و هوایی بر شکل گیری جمجمه و اسکلت انسان، همراه با ذکر مثالی از بقایای اسکلتی اقوام یایویی ژاپنی که به لحاظ آماری و نیز تجزیه و تحلیل مورد تفسیر واقع شده است.

بخش پنجم به تنوع غیر متریک اختصاص دارد. اصطلاح غیر متریک به طور کلی یعنی هرگونه انحراف جزیی آناتومی اسکلتی که با روش‏ های معمول قابل اندازه گیری نیست که باز هم به بررسی روابط ژنتیکی و جنبه های غیر ژنتیکی تأثیرگذار بر فرم استخوانی جوامع باستانی پرداخته شده است. از آن جایی که اغلب در اولین برخورد با بقایای اسکلتی انسان چگونگی مرگ و وقوع آن بر اثر بیماری مورد سوال واقع می­گردد، بخش ششم به بیماری های استخوان اختصاص یافته است. بیماری های مؤثر بر فرم استخوان ها شامل ناهنجاری های مادرزادی، عفونت، نئوپلاسم (Neoplasm) آرتروپاتی (Arthropathy)، یا بیماری هایی به خاطر کمبود مواد غذایی و نامتعادل بودن سوخت و ساز بدن است که در این کتاب بعد از معرفی در ادامه راه‏ های شناخت بیماری های استخوان را معرفی می کند و نمونه ی تاریخی بیماری سفلیس (Syphilis) در اروپا را شرح می دهد. بخش هفتم نیز درباره ی بیماری های دندان است که روش های تشخیص پوسیدگی دندان در یافته های انسان باستان شناسی، کمیّت بیماری های دهان و دندان انسان آن دوره و فرآیند پوسیدگی و تأثیرات رژیم غذایی بر آن و حتی نحوه ی پیشگیری و درمان پوسیدگی دندان در دوران باستان و اطلاعاتی مربوط به نوع مینای دندان و چگونگی از بین رفتن آن به تفصیل مشروح است. بخش هشتم با عنوان رد آسیب بر اسکلت، انواع شکستگی قبل و بعد از تدفین، انواع مداخلات مرمتی برای بهبود شکستگی ها را با ذکر شکستگی در‏ بقایای اسکلت یک بومی آمریکایی، بهتر توضیح می دهد. بخش نهم تجزیه و تحلیل شیمیایی استخوان نام دارد که با تجزیه و تحلیل ایزوتوپ های پایدار شروع می شود. مثل بررسی ایزوتوپ های پایدار کربن و نیتروژن در محیط یافته های باستان شناسی، نسبت ایزوتوپ های پایدار در کلاژن انسانی و همینطور تجزیه و تحلیل عناصر و کاربرد نتایج حاصل از این تحلیل ها به منظور مطالعه ی رژیم غذایی انسان دوره ی باستان. بخش دهم مشخصاً به مطالعه ی DNA استخوان های باستانی می پردازد که ماهیت DNA را توضیح، استخراج و تصدیق هویت از روی DNA باستانی را شرح می دهد و عوامل موثر بر بقای DNA انسان دوره ی باستان را معرفی می کند که اطلاعات این بخش به خودی خود تأثیر شگرف پیشرفت علم را بر شناخت انسان دوره های باستان نشان می دهد. بخش آخر نیز درباره ی استخوان های سوزانده شده است که شامل مطالعات باستان شناسی این گونه استخوان ها، روش های شناسایی قطعات استخوانی سوخته، روش های بهبود برای حفاظت بهتر از آن ها، چگونگی شناخت جنسیت و حتی تخمین سن مرگ، به واسطه ی این گونه استخوان ها مشهود است. در این کتاب حداقل استفاده از اصطلاحات فنی برای فهم بهتر موضوعات کتاب به عمل آمده است و هر فصل از کتاب شامل خلاصه‏ای از متن و لیستی از مطالعات بیشتر و مربوط به موضوع است. به طور کلی این کتاب مجموعه‏ای مفید از مطالعات موردی از سرتاسر جهان به انضمام تصاویر فراوان باستان‏شناسی بقایای استخوانی انسان برای دانشجویان باستان‏سنجی و باستان‏شناسی است.

کتابشناسی:

Mays, S. (۲۰۱۰). The archaeology of human bones. Routledge

لینک کتاب در گوگل بوک:

https://books.google.com/books?id=xUhZBwAAQBAJ&printsec=frontcover