TY - JOUR T1 - Lustre Production in Kerman; Typology and Elemental Analysis of Lustrewares of Exhibition and Pottery Bank of Arg-e Bam TT - صنعت تولید سفال زرین‌فام در ناحیه کرمان؛ گونه‌شناسی و آنالیز عنصری سفال‌‌های زرین‌‌فام نمایشگاه و بانک سفال ارگ بم JF - JRA JO - JRA VL - 7 IS - 1 UR - http://jra-tabriziau.ir/article-1-264-fa.html Y1 - 2021 SP - 81 EP - 101 KW - Elemental analysis of pottery KW - Micro-PIXE KW - Arg-e Bam KW - Lustreware KW - Lustre glaze N2 - سفال زرین‌فام از جمله مواد فرهنگی فاخر دوران اسلامی بوده و تولید آن در ایران به دلیل پیچیدگی فناوری، در انحصار مراکز محدودی قرار داشته است. اما در بررسی‌ها و کاوش‌های باستان‌شناسی، توزیع این گونه سفال در محوطه‌های زیادی گزارش شده است. در مطالعات مستمرِ باستان‌شناختی و حفاظتیِ ارگ بم نیز قطعاتی از سفال زرین‌‌فام کشف شده است که اکنون در بانک سفال و نمایشگاه ارگ بم نگهداری می‌‌شود. مطالعۀ این نمونه‌ها، تنوع و توزیع سفال زرین‌فام در ناحیۀ کرمان را روشن می‌سازد. هدف از مقالۀ حاضر، طبقه‌‌بندی زرین‌‌فام‌های بانک سفال و نمایشگاه ارگ بم به منظور منشأیابی بر پایۀ نتایج آزمایشگاهی و تبیین ویژگی‌‌های تولیدات محلی و وارداتی است. پرسش­های مطرح در این پژوهش، این است که سفال‌‌های زرین‌‌فام بانک سفال و نمایشگاه ارگ بم بر اساس ویژگی‌‌های ظاهری به چه گروه‌‌هایی تقسیم می‌‌شوند؟ منشأ و مرکز تولید این سفال‌ها بر اساس نتایج آزمایشگاهی کجا است؟ سنت‌‌های بومی و محلیِ تولید سفال زرین‌‌فام کرمان چیست؟ برای پاسخ به این پرسش‌ها، ابتدا طبقه‌بندی و گونه‌شناسی سفال‌ها صورت گرفته، سپس 10 نمونه از آنها بر پایۀ معیارهای سبک نقوش، تنوع رنگ لایه زرین‌فام و لعاب زمینه و نوع خمیره، برای آنالیز عنصری بدنه اصلی، لعاب زمینه و لایه زرین فام با استفاده از روش میکروپیکسی انتخاب شده است. در گام بعد، بر اساس نتایج یافته‌های میدانی، اسنادی و آزمایشگاهی، مطالعۀ تحلیلی نمونه‌ها به انجام رسیده است. نتایج آنالیز عنصری بدنه و لعاب زمینه نشان میدهد که با توجه به مقادیر عناصر مختلف در نمونه‌‌های آزمایش شده، این نمونه‌‌ها منشأ محلی یا منطقه‌‌ای دارند و مواد اولیه آن­ها از معادنی در بم، جیرفت یا کرمان تأمین شده و در همین ناحیه تولید شده‌اند. بنابراین، تنوعی که در رنگ، نقش و خمیرۀ این زرین‌‌فام‌‌ها دیده می‌‌شود به دلیل ساخت آنها در چند مرکز در نقاط مختلف ایران نبوده، بلکه به دلیل تولید در دوره‌‌های مختلف از صدر اسلام تا سده‌‌های متأخر در کارگا‌های محلی ناحیۀ کرمان، بم یا جیرفت بوده است. M3 10.52547/jra.7.1.81 ER -