%0 Journal Article %A Agha-Aligol, Davoud %A Jafarizadeh, Moslem %A Rahbar, Mehdi %A Moradi, Mahmoud %T Elemental Composition of Glass Beads Excavated from Saleh Davoud Tombs in Susa by micro-PIXE: Evidences of Trade of Glass Artifacts During the Parthian Period %J Journal of Research on Archaeometry %V 5 %N 1 %U http://jra-tabriziau.ir/article-1-188-fa.html %R 10.29252/jra.5.1.143 %D 2019 %K Glass Bead, Elemental Analysis, micro-PIXE, Trade and Exchange, Parthian Era, %X مهره ‏های شیشه ‏ای اشیاء بسیار مناسبی برای بررسی تجارت و مبادله مصنوعات شیشه ، بین مناطق و فرهنگ‌های مختلف در دوران گذشته است. محوطه و آرامگاه ‏های باستانی صالح داود در شوش، در دو فصل در سال‏ های 1378 و 1382 به سرپرستی مهدی رهبر مورد کاوش قرارگرفته است. از این کاوش‏ ها تعداد قابل‌توجهی مهره ‏های شیشه‏ ای و تعدادی نیز ظروف شیشه‏ ای یافت شده است که بر اساس شواهد به‌دست‌آمده مانند سکه و سفال دوره تاریخی مصنوعات شیشه ‏ای این محوطه به دوره اشکانی- الیمایی برمی‏ گردد. در این پژوهش 13 نمونه از اشیاء شیشه‏ ای به‌دست‌آمده در صالح داود شامل 5 ظرف و 8 مهره رنگی با استفاده از آنالیز با باریکه یونی میکرونی و با استفاده از روش‏ های micro-PIXE و micro-RBS با هدف اندازه ‏گیری عناصر تشکیل‌دهنده بدنه اصلی و تزیینات به‌کاررفته در سطح شیشه‏ ها و همچنین اندازه ‏گیری ضخامت و خلوص لایه طلا‏کوب استفاده‌شده در سطح نمونه‌ها آنالیز شده است. مهم‌ترین سؤالات مطرح‌شده در این پژوهش شامل: 1- آیا مهره‏ ها و ظروف شیشه‏ ای، تولید محلی هستند یا از مناطق دیگری به این ناحیه وارد شده ‏اند. 2- تعیین نوع ماده رنگزای استفاده‌شده در تهیه رنگ ‏های مختلف، به دلیل استفاده از رنگ ‏های متنوع در تزئینات سطح و بدنه اصلی مهره ‏ها. 3- اندازه‌گیری ضخامت و بررسی لایه طلا با استفاده از روش پس‌پراکندگی رادرفورد جهت شناخت تکنیک ساخت و فن شناسی این آثار به‌کاررفته است. آنالیز عنصری این نمونه ‏ها نشان می ‏دهد که نمونه‏ های آنالیز شده از این محوطه از نوع سیلیکا- سودا- آهک (SiO2-Na2O-CaO) هستند. نتایج کمی آنالیزها نشان می‏ دهد میانگین درصد وزنی اکسید منیزیم و اکسید پتاسیم که دو عنصر شاخص و مهم در تعیین نوع سودای استفاده‌شده در نمونه ‏ها هستند، در مهره‏ های رنگی به ترتیب 12/1 و 92/0 درصد و در ظروف آنالیز شده به ترتیب 20/5 و 52/3 درصد است. بنابراین، با توجه به درصد وزنی این دو اکسید که برای مهره ‏های رنگی کمتر از 5/1 درصد و برای ظروف بیشتر از 5/2 درصد است، می‏ توان نتیجه گرفت که سودای استفاده‌شده در مهره‏‏ های شیشه ‏ای از ماده معدنی ناترون و سودای استفاده‌شده در ظروف از خاکستر گیاهان به‌دست‌آمده است. بنابراین این نتایج نشان می دهند که مهره ‏های شیشه‏ ای احتمالاً از مناطق دیگری مثل مصر و یا نواحی شرقی دریای مدیترانه از طریق تجارت محصولات شیشه ‏ای و یا مواد اولیه مورداستفاده در ساخت شیشه به صالح داود آورده شده ‏اند. همچنین نتایج آنالیز micro-PIXE نشان داد که در بدنه اصلی این مهره ‏ها از اکسید مس (Cu2O)‏ و اکسید آهن (Fe2O3) با درصد وزنی متفاوت به‌عنوان عامل رنگزا در ایجاد رنگ سبز استفاده‌شده است. علاوه بر این، نتایج نشان داد که از اکسید سرب (PbO) برای ایجاد رنگ زرد و سفید و همچنین از اکسید مس (Cu2O) برای ایجاد رنگ قرمز در تزئینات سطحی مهره ‏ها استفاده‌شده است. %> http://jra-tabriziau.ir/article-1-188-fa.pdf %P 143-166 %& 143 %! %9 Original Research %L A-10-246-1 %+ Atomic Energy Organization of Iran %G eng %@ 2476-4647 %[ 2019