ساختارشناسی ملاط و لایه های رنگی سطح کتیبه گنبدخانۀ بقعه امین الدین جبرائیل در کلخوران اردبیل - پژوهه باستان سنجی
سال 11، شماره 1 - ( 1404 )                   سال 11 شماره 1 صفحات 0-0 | برگشت به فهرست نسخه ها


XML English Abstract Print


1- گروه مرمت آثار و اشیای فرهنگی و تاریخی، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران
2- پژوهشکدۀ بناها و بافت‌های تاریخی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران ، y.hamzavi@richt.ir
چکیده:   (404 مشاهده)
کتیبه ای صفوی به خط علیرضا عباسی در گنبد خانۀ بقعۀ شیخ جبرائیل کلخوران (در اردبیل) باقی‌مانده که متأسفانه بخش هایی از آن طی سده های گذشته تخریب‌شده است. متن کتیبه از احادیث حضرت علی (ع) در نهج البلاغه است. به‌جز این کتیبۀ ارزشمند، آرایه های معماری این بنا شامل کاشی های معرق، کاشی های تک‌رنگ، کاشی های معقلی، دیوارنگاره  در بخش ایوان، آرایه های گچی بوم ساب، آرایه های لایه چینی و طلاچسبانی شده و مقرنس گچی است. برای حفاظت صحیح اثر و همچنین مداخلات مرمتی، نیازمند شناخت فنی لایه های مختلف کتیبه صفوی در این مجموعه هستیم. هدف پژوهش حاضر، ساختارشناسی لایه های مختلف کتیبه ازجمله بستر، لایه براق روی نوشتار، ماده آلی زیر لایه براق و رنگ آبی زمینه است. در این راستا، از لایه های ذکر شده نمونه برداری شد و مطالعات به روش طیف سنجی رامان، میکروسکوپی نوری و SEM-EDS انجام شد. درنتیجۀ مطالعات مشخص شد که برای لایۀ بستر از ملاط گچ زنده استفاده شده و عملیات پرداخت سطح با ماله با دقت بیشتر و کیفیت بالاتری انجام پذیرفته است. از ورق طلا برای زیبایی سطح نوشتار استفاده شده که در مرمت های بعدی، ورق مس جایگزین شده است. به دلیل خوردگی سطحی فلز مس، بخش مرمتی کدر شده ولی بخش اصلی که طلا بوده، همچنان درخشان است. همچنین مطالعه ای بر روی نوع اتصال ورق طلایی صورت پذیرفت. در نتیجۀ مطالعات مشخص شد در دورۀ صفویه، از روغن (احتمالاً روغن کمان) به‌عنوان چسب ورق طلا استفاده شده است. در نتیجۀ مطالعات بر روی رنگ آبی زمینۀ کتیبه، در قسمت هایی که رنگ آبی تیره دیده می شود، از رنگ‌دانه لاجورد استفاده شده و در قسمت هایی که رنگ آبی روشن دیده می شود، از مخلوط رنگ‌دانه‌های لاجورد و سرب (احتمالاً سفیداب سرب) استفاده شده است. 
     
یاداداشت علمی: پژوهشي | موضوع مقاله: باستان سنجی
دریافت: 1403/3/20 | پذیرش: 1404/6/15 | انتشار: 1404/8/7 | انتشار الکترونیک: 1404/8/7

بازنشر اطلاعات
Creative Commons License این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است.