سال 8، شماره 1 - ( 1401 )
سال 8 شماره 1 صفحات 114-97 |
برگشت به فهرست نسخه ها
1- گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران ، garavand.afra@gmail.com
2- پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
3- میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خوی، خوی، ایران
2- پژوهشکده باستان شناسی، پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری، تهران، ایران
3- میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان خوی، خوی، ایران
چکیده: (1672 مشاهده)
در بررسی باستانشناختی منطقه سیلوه تعداد سی و نه محوطه باستانی شناسایی شد. بر اساس گونهشناسی و مطالعات مقایسهای مجموعههای سطحی به ویژه دادههای سفالی، آثار شناسایی شده متعلق به ادوار مختلف فرهنگی (نوسنگی، مس سنگ، مفرغ، آهن، دوران تاریخی و اسلامی) را شامل میشوند. پروژه پژوهشی منطقه سیلوه با هدف بررسی و شناسایی مکان‌های استقراری بر اساس تحلیل‌های GIS، معرفی آثار تاریخی- فرهنگی، درک جایگاه منطقه در مطالعات باستانشناختی شمال غرب، شناخت عوامل تاثیرگذار بر شکلگیری و تحلیل الگوهای استقراری و در نهایت بررسی ارتباطات فرهنگی و برهم کنشهای منطقهای و فرا منطقهای این ناحیه با نواحی همجوار انجام گرفت. در نتیجه این بررسی یازده محوطه پیش از تاریخی شناسایی شد. یافتههای سفالین نشان دهنده رواج سنت های فرهنگی حسنلو، قفقاز جنوبی، شرق آناتولی و شمال بینالنهرین در این بخش از منطقه جنوب دریاچه ارومیه بوده است. این پژوهش با رویکرد توصیفی- تحلیلی تلاش دارد به این پرسش پاسخ دهد که تغییرات الگوهای استقراری در ادوار مختلف تاریخی چگونه بوده است؟ در نتیجه این پژوهش، بررسی متغیرهای گوناگون از جمله: ارتفاع از سطح دریا،آب و هوا، راه‌ها، جهت و میزان شیب، میزان بارش، نزدیکی به رودخانهها و بسترهای محیطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند و مشخص گردید که نقش متغیرهایی مانند دسترسی به منابع آب دائمی و کد ارتفاعی در شکلگیری زیستگاهها تاثیر بسزایی داشته و همچنین از نظر فرهنگی، نتایج بدست آمده گویای مواد فرهنگی نوسنگی جدید و تاثیرات سنت حسنلو VIII و سنت حسنلو VIIدر این پهنه فرهنگی دارد. در این پژوهش بر آن هستیم تا به بررسی مواد فرهنگی و تحلیل الگوهای استقراری محوطه های شناسایی شده بپردازیم.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1400/8/26 | پذیرش: 1401/1/16 | انتشار: 1401/5/30 | انتشار الکترونیک: 1401/5/30
دریافت: 1400/8/26 | پذیرش: 1401/1/16 | انتشار: 1401/5/30 | انتشار الکترونیک: 1401/5/30
فهرست منابع
1. Dyson RH Jr. Annotation and Corrections of the Relative Chronology of Iran. American Journal of Archaeology.1968; 72(4): 308-313. [DOI:10.2307/503822]
2. Dyson RH Jr. Early Cultures of Solduz, Azerbaijan. A Survey of Persian Art and Archaeology14 (Proceeding of the IV International Congress of Iranian Art and Archaeology. part A.1967: 261-297.
3. Burney CA. Excavation at Yanik Tepe North-West Iran, IRAQ,Vol,XXIII 1961; No:2:138-153. [DOI:10.2307/4199703]
4. Burney CA. Excavation at Yanik tepe, 1961,IRAQ,1962;Vol,XXIV:134-152 [DOI:10.2307/4199724]
5. Burney C A. The Excavations at Yanik Tepe. Azerbaijan. 1962: Second preliminary Report, Iraq. 1964; 26(1): 54-61. [DOI:10.2307/4199761]
6. Voigt M M. Hajji Firuz Tepe, Iran.The Neolithic Settlement. Hasanlu Excavation Reports,vol 1. University of Pennsylvania.1983.
7. Hamlin C. Dalma Tepe, Iran,1975; 13: 111-127. [DOI:10.2307/4300529]
8. Dyson Robert.Young C. the Solduz valley. Ran .pisdeli. tepe. Antiquity.1960;Vol :XXXIV, No:133. [DOI:10.1017/S0003598X00035122]
9. Muscarella O W. Denkha (Dinkhah) Tepe ,Encyclopaedia Iranica , Ministry of Housing and Urban Development,1994.
10. Abedi A. Preliminary Report of the First Chapter of Sheikh Ismail Hill Excavation, Archaeological Research Institute Archive, 2017, (Unpublished Report)[in Persian]. ] عابدی اکبر، گزارش مقدماتی اولین فصل کاوش تپّه شیخ اسماعیل، آرشیو پژوهشکده باستان‌شناسی، 1396، (گزارش منتشرنشده) [
11. Sharifi M. Excavations at Barveh Tepe: New Insights into the Early Bronze Age in Northwest Iran.Journal of Near Eastern Studies,2020;Vol 79( 2) :287-303. [DOI:10.1086/710363]
12. Binandeh A. 2018. The formation of Connection between Urmia Lake Basin and East Anatolia . Iranian Studies 2018; 17(33):53-74.[in Persian].[بیننده، علی. شکل گیری ارتباطات حوضه دریاچه ارومیه و شرق آناتولی. مطالعات ایرانی 1397، 17(33): 53-47.]
13. Sharifi M.2021. Evidence of Late Bronze age in Zab Basin, Based on Archaeological Excavation of Akhoran. Parseh Journal,2021; 5(15): 95-114.[in Persian]. ]شریفی مهناز. شواهد عصرمفرغ جدید (1450-1250 ق.م) حوضۀ زاب بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی تپّۀ آخوران، فصلنامۀ پارسه،1400، شمارۀ 15، صص: 114-95. [
14. Geographical Organization of the Armed Forces. Geographical culture of the settlements of West Azerbaijan. Urmia. Tehran, Armed Forces Publications. 2006.[in Persian]. ]سازمان جغرافيايي نيروهاي مسلح. فرهنگ جغرافيايي آبادي‌هاي آذربايجان غربي شهرستان اروميه، تهران، انتشارات نيروهاي مسلح. 1385. [
15. Tehrani k. Stratigraphy. University of Tehran.1974 .[in Persian]. ]تهراني خسرو. چينه‌شناسي، دانشگاه تهران.1353. [
16. Sharifi M.Excavation at Tape Gheshlagh Bijar.(Eastern central zagros). Iranian center for archaeology research; 2020. ]شریفی مهناز. كاوش‌های باستان‌شناسي تپّه قشلاق بيجار (دامنۀ شرقي زاگرس مركزي)، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی. 1399. [
17. Henrickson EF. An Updated Chronology of the Early and Middle Chalcolithic of the Central Zagros Highlands. Western Iran, Iran,1985; 33: 63-108. [DOI:10.2307/4299754]
18. Henrickson E F, Vitali V. The Dalma Tradition: Prehistoric Interregional Cultural Integration in Highland Western Iran. Paleorient,1987; 13(2): 36-45. [DOI:10.3406/paleo.1987.4427]
19. Sharifi M, Motarjem A. The process of cultural change in the Chalcolithic period in the highlands of Western Iran at Tepe Gheshlagh. Documenta Praehistorica .2018; XLV:86-99. [DOI:10.4312/dp.45.7]
20. Motarjem A, Sharifi M. Cultural Development of Chalcolithic Era in the East of Central Zagros based on Archaeological Excavations at Tepe Gheshlagh, Iranian Journal Of Archaeological Studies,2014;No 4:49-65.
21. Young T C. Excavations at Godin Tepe. First Progress Report. Occasional Papers No. 17. Art and Archaeology. Toronto: Royal Ontario Museum.1969.
22. Sharifi M.Excavation at Tape Gheshlagh Bijar.(Eastern central zagros).Iranian center for archaeology research; 2020. ]شریفی مهناز. كاوش‌های باستان‌شناسي تپّه قشلاق بيجار (دامنۀ شرقي زاگرس مركزي)، انتشارات پژوهشگاه میراث فرهنگی. 1399. [
23. Sharifi M. Study of Cultural Materials of Little Zab River Basin ,Based on Archeological Excavation. Northwest of Iran. Journal of Archaeological Studies. Under Publishing.2021. ]شریفی مهناز. برهمکنش‌های فرهنگی حوزه رودخانه زاب کوچک در عصر مس و سنگ جدید/ مفرغ، شمال‌غرب ایران، مجلۀ مطالعات باستان‌شناسی دانشگاه تهران، زیر چاپ.1400. [
24. Stein Gil J . The development of indigenous social complexity in late Chalcolithic Upper Mesopotamia in the 5th-4th Millennia BC an initial assessment , ORIGINI, XXXIV, 2012; 125-151.
25. Fisher Michael T. The Late Chalcolithic 1 Period In Northern Mesopatamia. Tell L Zeidan. Syria. In Regional Context .The University Of Chicago;2017.
26. Marro C,Bakhshaliyev V,Ashurov S. Excavations at Ovçular Tepesi (Nakhchivan, Azerbaijan). Second Preliminary Report: The 2009-2010 Seasons, Anatolia Antiqua ,2011;19, 53-100. [DOI:10.3406/anata.2011.1089]
27. Balossi-Restelli Francesca.The Beginning of the Late Chalcolithic Occupation at Arslan tepe. Malatya. After The Ubaid: Interpreting Change From The Caucasus To Mesopotamia At The Dawn Of Urban Civilization (4500-3500 BC). Edited by C. Marro 2012; :235-259.
28. Kroll S."Aurel Stein in Hasan Ali. Bemalte frühbronzezeitliche Keramik im Gebiet des Urmia-Sees: 'Hasan Ali Ware". In A. Sagona (ed.). A View from the Highlands: Archaeological Studies in Honour of Charles Burney. Louvain: Peeters;2004.
29. Tomé Cabral Renette. Kani Shaie Archaeological Project. André Tomé, Ricardo Cabral. Steve Renette. in The Archaeology of the Kurdistan Region of Iraq and Adjacent Regions. ed. K. Kopanias .J. MacGinnis (Oxford)2016: 427-34. [DOI:10.2307/j.ctvxrq0m8.44]
30. Gravand A, Javanmarzadeh a, karimikia A, Alizadeh m. Distribution of triangular vessels based on recent excavations and studies. Case Study: Areas of Silooh Piranshahr Dam. Journal of Iran's pre islamic Archaeological essays; 2020 [in Persian]. ] گراوند افراسیاب، جوانمردزاده اردشیر، کریمی‌کیا علی، علیزاده سولا محمد. پراکنش ظروف مثلثي بر اساس کاوشها و بررسي‌هاي سال‌هاي اخير؛ مطالعۀ موردي: محوطه‌هاي سد سيلوه پيرانشهر، نشريۀ جستارهاي باستان‌شناسي ايران پيش از اسلام، 1399.جلد 5 : 138-127. [
31. Motarjem Abbas. An Investigation of the Cultural Changes of Kangavar Plain from the Chalcolithic to the Late Bronze Age According to the vol. VII 2014:283-284. [in Persian]. [مترجم عباس. بررسی تغییرات فرهنگی دشت کنگاور از دوره مس سنگ تا پایان عصر مفرغ بر اساس مدل‌های استقراری، پژوهش‌های باستان‌شناسی. 1392. شماره 5: 51-62. [
32. Parsons Jeffrey R. Archaeological Settlement patern. Annual Review of Anthropology.1972; No.1:127-150. [DOI:10.1146/annurev.an.01.100172.001015]
33. Johnson H.Ideas of Landscape. London. Blackwell publishing;2007. [DOI:10.1002/9780470773680]
34. Fagan. Brian. M. In The Beginning an Introduction to Archaeology(Vol.2). translated by A.Shamloo;2014.[in Persian]. فاگان برایان. سرآغاز درآمدی بر باستان¬شناسی، ترجمه: غلامعلی شاملو، تهران، انتشارات سمت.1382. [
35. Kowalewaki S A. Rrgional Setelment patern studies. Journal of Archaeology research.2008; Vol 16:225-285. [یوسفی زشک روح‌اله، باقی‌زاده سعید. کاربرد سیستم‌های اطلاعات جغرافیایی (GIS)در تحلیل الگوی استقراری: مطالعۀ موردی محوطه‌های دشت درگز از دورۀ نوسنگی تا پایان عصر آهن IV، نامۀ باستان‌شناسی 1391، شماره 2: 7-24 [
36. Yousefi zoshk, baghizadeh S. Application of Geographical Information Systems (GIS) in Analysis of Settlement Pattern; Case Study of Dargaz Plain,2013; 7-24.
37. Aftab Ahmad. Study the effect of natural factors on the spatial distribution of ancient centers using GIS in West Azerbaijan.2014; no 4.(3):37-60 .[in Persian]. [آفتاب احمد. بررسی تأثیر عوامل طبیعی در توزیع فضایی مراکز باستانی آذربایجان غربی با استفاده از (GIS)، برنامه‌ریزی فضایی، پائیز 1393، شماره 14: 37-60. [
38. Karimi Jalal, Farajzadeh Asl Manouchehr. Analysis of Spatial Patterns of Ancient Settlements in the Mianab Plain of Shushtar Using Remote Sensing and Geographic Information Systems.2004; No. 35: 113-126. [in Persian]. ]کریمی جلال، فرج‌زاده اصل، منوچهر. تحلیل الگوهای فضایی استقرارگاه‌های باستانی دشت میاناب شوشتر با کاربرد سنجش از دور، اطلاعات جغرافیایی، 1383. شماره 35: 113-126. [
39. Khosrowzadeh A, Habibi H. Stying the Sassanid Settlement Pattern of Farsan in Termontane Plain Chahar Mahal and Bakhtiyari Province.pajohesh hay bastanshenasi .2015; Volume 5 :99-118.[in Persian]. ]خسروزاده علیرضا »مطالعۀ الگوی استقراری دورۀ ساسانی دشت میانکوهی فارسان چهارمحال‌و‌بختیاری«، پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 1394. شماره 8: 188-99. [
40. Maghsoudi M, Fazeli Nashli H. Gillmore G, Schmit A . Geoarchaeology of Alluvial Fans.A Case Study from Jajroud and Hajiarab Alluvial Fans in Iran, Physical Geography Researchno 2012; 4:1-24. [in Persian]. ]مقصودی مهران، فاضلی نشلی حسن، عزیزی قاسم »نقش مخروط افکنه¬ها در توزیع سکونت¬گاه-های پیش از تاریخ از دیدگاه زمین‌شناسی (مطالعه موردی: مخروط افکنه جاجرود و حاجی عرب) «، پژوهش¬های جغرافیای طبیعی،1391. شماره 44: 1-22. [
41. Rahnamaei Mohammad Taghi. Collection of topics and methods of urban planning. TehranSettlement Models.pajohesh hay bastan shenasi,1990.Volume 3( 5) : 51-62 .[in Persian]. ]رهنمایی محمد تقی . مجموعه مباحث و روش-های شهرسازی، تهران، وزارت مسکن و شهرسازی.1369. [
42. Makhdoom Majid. Land Management Foundation, University of Tehran Press.1993.[in Persian]. ]مخدوم مجید. شالوده آمایش سرزمین، انتشارات دانشگاه تهران.1372. [
43. Motarjem Abbas,Balmaki Behzad.Survey of Parthian Sites in Northern Hillsides of Alvand's Mountains (Hamedan. hournal of archaeological studies., Volume 1,2009; 135-153.[in Persian]. ]مترجم عباس، بلمکی بهزاد، بررسی و تحلیل استقرارهای اشکانی دامنه‌های شمالی الوند همدان ،مطالعات باستان شناسی،1388، شماره 1: 135- 153. [
44. Sarikhani M, Heidarian .M, Parseh S. Analying the Sassanian Settlement Pattern of Sonqor-o Kolyaie Plain. pajohesh hay bastan shenasi, Volume 6,2016, Issue 10:101-120. ]ساریخانی مجید، حیدریان محمود و پارسه، شهرام، بررسی و الگوی استقراری محوطه‌های ساسانی در دشت میان کوهی سنقر و کلیایی،پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران، 1395.شماره 10: 101- 120. [
45. Farhoodi R. Atlas of Iran's slope and results, journal of Geographical Research Quarterly (27)1991;no 104:75-93 .[in Persian]. ]فرهودی رحمت‌اله. . اطلس شیب ایران و نتایج مساحی آن، پژوهش‌های جغرافیایی، 1370. شماره 27: 75- 93. [
46. Azimi Hosseini, Mohammad Nazarifard, Mohammad Hadi Momeni. Rezvaneh. Application of GIS in locating. Tehran Mehregan Publications.2010.[in Persian]. ]عظیمی حسینی، محمد، نظری فرد، محمد هادی و مومنی، رضوانه، 1389، کاربرد GIS در مکان-یابی، تهران، انتشارات مهرگان. [
47. Sarshogh M,Salehi M,Beige H. The effect of slope aspect and position on soils particle size distribution in Chelgerd region. Chaharmahal-va-Bakhtiari province, Journal of Water and Soil Conservation,2013; Vol 19, Issue 3, NO 3: 77-96. ]سرشوق مژگان، صالحی محمدحسین، بیگی حبیب‌اله. »اثر جهت و موقعیت شیب بر توزیع اندازۀ ذرات خاک‌ها در منطقۀ چلگرد استان چهارمحال‌و‌بختیاری«، مجلۀ پژوهش‌های حفاظت آب‌و‌خاک،1391 شماره 3: 77- 98.[
48. Greek David. Introduction to Agricultural Geography, Translated by Alireza Kouchaki et al., Fifth Edition, Ferdowsi University of Mashhad.2009. ]گریک دیوید . مقدمه‌ای بر جغرافیای کشاورزی، ترجمۀ علیرضا کوچکی و همکاران، چاپ پنجم، دانشگاه فردوسی مشهد.1388. [
49. Warren R E, Asch D L. A Predictive Model of Archaeological Site Location in the Eastern Prairie Peninsula. In Practical Applications of GIS for Archaeologists: A Predictive Modeling Kit, eds. K. L. Wescott and R. J.2002; Brandon, 5-25. London: Taylor & Fisher. [DOI:10.1201/b16822-3]
50. Balmaki Behzad, Niknami Kamal Aldin, Saeedi Harsini, Mohammad Reza, Settlement Patterns of Hamedan Late Chalcolithic Sites Based on the Rank-Size and Shanon Entropy Analyses,journal of archaeological studies, 2015, Volume 7: 29-45 ]بلمکی بهزاد، نیکنامی کمال و سعیدی هرسینی محمدرضا. تحلیل الگوهای استقراری محوطه‌های مس سنگ متأخر دشت همدان بر اساس توزیع رتبه-اندازه و مدل آنتروپی شانون«، مطالعات باستان‌شناسی1394: 45-29. [
51. Johnson G. Variable organization Uruk office in Shushan plain, archeology of western Iran, By Frank Holl,translated by zahra basti,2002. ]جانسون گرگوری. سازمان متغیر دستگاه اداری اوروک در دشت شوشان، باستان‌شناسی غرب ایران، به کوشش فرانک هول، ترجمۀ زهرا باستی، تهران، سمت.1381. [
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |