سال 5، شماره 1 - ( 1398 )
سال 5 شماره 1 صفحات 29-17 |
برگشت به فهرست نسخه ها
امیر صفاری1 
، امیر کرم1 ، علیرضا سرداری زارچی2 ، مرتضی فتاحی3 ، رضا معتمد 4
، امیر کرم1 ، علیرضا سرداری زارچی2 ، مرتضی فتاحی3 ، رضا معتمد 4
1- دانشگاه خوارزمی
2- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
3- دانشگاه تهران
4- دانشگاه خوارزمی ، dr.rezamotamed@gmail.com
2- پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری
3- دانشگاه تهران
4- دانشگاه خوارزمی ، dr.rezamotamed@gmail.com
چکیده: (4385 مشاهده)
دﺷﺖ ﺷﻮﺷﺎن در شمال اﺳﺘﺎن ﺧﻮزﺳﺘﺎن، از دﻳﺮﺑﺎز ﻣﻜﺎن اوﻟﻴﻦ و پردامنه‌ترین پژوهش‌های باستان‌شناختی در اﻳﺮان ﺑﻮده ﻛﻪ ﺑﺎ ﻣﺤﻮرﻳﺖ ﺷﻮش، ﺑﻨﻴﺎدﻫﺎی ﻧﺨﺴﺘﻴﻦ ﭼﺎرﭼﻮب ﺗﻮاﻟﻲ ﻓﺮﻫﻨﮕﻲ از دوره‌های پیش‌ازتاریخ را در ﺟﻨﻮب ﻏﺮب اﻳﺮان ﻣﻄﺮح ﺳﺎﺧﺘﻪ اﺳﺖ. بر اساس بررسی‌ها و کاوش‌های دامنه‌دار در ﺧﻮزﺳﺘﺎن، محوطه‌هایی ﮔﺴﺘﺮده ﺑﺎ ﺗﻮاﻟﻲ زﻣﺎﻧﻲ طولانی‌مدت ﺷﻨﺎﺳﺎﻳﻲ ﺷﺪه ﻛﻪ به‌نوعی ﻧﻈﺎم ﺳﻜﻮﻧﺘﻲ دوره‌های ﻣﺨﺘﻠﻒ زﻧﺪﮔﻲ در اﻳﻦ ﻣﻨﻄﻘﻪ را روﺷﻦ می‌سازند. در شوش طی یک‌صد سال کاوش، نشانه‌هایی از استقرار و سکونت جوامع شناسایی شده که ثابت می‌کند از اواسط هزاره پنجم (ق.م) آغاز شده و به‌طور متوالی تا سده هفتم هجری ادامه داشته است. اما برای مدتی استقرارها تضعیف شده و یا از بین رفته‌اند که با حضور باستان شناسان خارجی و شروع کاوش‌های باستان‌شناسی توجه به این منطقه بیشتر شده، درنتیجه آن به‌تدریج در شهر شوش و در سطح این دشت زندگی دوباره جریان یافته، استقرارهای انسانی شکل گرفتند. به‌طورمعمول، دلایل انسانی و طبیعی از علل تضعیف استقرارها در هر نقطه‌ای می‌توانند باشند. حال این سؤال مطرح است که کدام‌یک در تضعیف استقرارهای دشت شوشان غربی و وقفه ایجادشده نقش مهم‌تری داشته‌اند؟ به‌طور کل هدف از انجام این پژوهش، بررسی نقش عامل تأثیرگذار بر استقرار سکونتگاه‌هاست. دشت شوشان به‌عنوان یکی از مهم‌ترین خاستگاه‌های بشری در خاورمیانه از اهمیت فراوانی برای علاقه‌مندان به علوم طبیعی و باستانی برخوردار است. بنابراین مطالعات زمین‌باستان‌شناسی که ترکیبی از دو علم ژﺋﻮﻣﻮرﻓﻮﻟﻮژی و باستان‌شناسی است می‌تواند برای درک شرایط طبیعی و زیستگاه‌های اﻧﺴﺎﻧﯽ ﮔﺎﻣﯽ مؤثر در جهت شفاف‌تر ﺷﺪن ﺗﺎریﺦ تمدن در این منطقه و ایران باشد. روش‌های استفاده‌شده در این تحقیق کاربرد تصاویر ماهواره‌ای کرونا، بازدیدهای میدانی و آزمایش سن‌یابی به روش لومینسانس نوری بوده است که نتایج به‌دست‌آمده نشان داد پایین رفتن بستر رودخانه دز یا کاهش ارتفاع سطح آن در اثر فرایند کاوش توسط جریان آب، موجب قطع ارتباط آب رودخانه با کانال‌های دشت شوشان غربی شده درنتیجه به دلیل اهمیت حیاتی آب در کنار استقرارها، عامل طبیعی مهم‌ترین دلیل تضعیف استقرارها و مهاجرت ساکنین به دشت‌های مجاور شناخته شده است.
یاداداشت علمی: پژوهشي |
موضوع مقاله:
باستان سنجی
دریافت: 1397/12/29 | پذیرش: 1398/3/26 | انتشار: 1398/4/10 | انتشار الکترونیک: 1398/4/10
دریافت: 1397/12/29 | پذیرش: 1398/3/26 | انتشار: 1398/4/10 | انتشار الکترونیک: 1398/4/10
فهرست منابع
1. Maghsoudi M, Sharafi S, Sharfi F. Natural factors affecting the distribution pattern of ancient sites of Silakhor plain in Lorestan province. J Geogr Reg Dev 2016;22:172. [in Persian] [مقصودی، مهران، شرفی، سیامک، شرفی، فاطمه. ﻋﻮاﻣﻞ ﻃﺒﻴﻌﻲ ﺗﺄﺛﻴﺮﮔﺬار ﺑﺮ اﻟﮕﻮي ﭘﺮاﻛﻨﺶ سایت‌های ﺑﺎﺳﺘﺎﻧﻲ دﺷﺖ ﺳﻴﻼﺧﻮر در اﺳﺘﺎن ﻟﺮﺳﺘﺎن. ﻣﺠّﻠﺔ ﺟﻐﺮاﻓﻴﺎ و ﺗﻮﺳﻌﺔ ناحیه‌ای 1393؛ 22: 172.]
2. Huckleberry G. Interdisciplinary and specialized geoarchaeology: A post-Cold War perspective. Geoarchaeology 2000;15:523-36.
https://doi.org/10.1002/1520-6548(200008)15:6<523::AID-GEA4>3.0.CO;2-U [DOI:10.1002/1520-6548(200008)15:63.0.CO;2-U]
3. Brown AG. Geoarchaeology, the four dimensional (4D) fluvial matrix and climatic causality. Geomorphology 2008;101:278-97. [DOI:10.1016/j.geomorph.2008.05.021]
4. Pedrami M. Absolute Age Quaternary. J Fac Sci 1998;17:71. [in Persian] [پدرامی، منوچهر. سن مطلق کواترنر. مجله دانشکده علوم 1367؛ جلد 17: 71.]
5. Jean-François B. Hydrological and post-depositional impacts on the distribution of Holocene archaeological sites: The case of the Holocene middle Rhône River basin, France. Geomorphology 2011;129:167-82. [DOI:10.1016/j.geomorph.2011.02.021]
6. Hajizadeh A. Reconstruction of the environmental conditions of Holocene human habitats using geomorphologic evidence of Behbahan plain. Tehran, 2019. [in Persian] [حاجی‌زاده فر، عبدالحسین. بازسازی شرایط محیطی زیستگاه‌های انسانی هولوسن با استفاده از شواهد ژئومورفولوژیکی دشت بهبهان، پایاننامه دکترای تخصصی، رشته جغرافیای طبیعی-ژئومورفولوژی، دانشگاه تهران، 1396.]
7. Sardari A. Senjar Hill: A View of a Long-Term settlement in Susiana Plain. In: Azizi Kharanghi N., Khanipour M, Naseri R, editors. Proc. Int. Conf. Young Anc. Sci., Tehran: Faculty of Literature and Science and Cultural Affairs of the University of Tehran; 2016. [in Persian] [سرداری، علیرضا. تپه سنجر: چشم‌اندازی از یک استقرار طولانی‌مدت در دشت شوشان. مجموعه مقالات همایش بین‌المللی باستانشناسان جوان، به کوشش محمدحسین عزیزی خرانقی، مرتضی خانیپور و رضا ناصری، تهران: انتشارات دانشکده ادبیات و علوم انسانی و معاونت فرهنگی دانشگاه تهران، 1393.]
8. Kirkby MJ. Land and water resources of the Deh Luran and Khuzistan plains. Stud Archaeol Hist Deh Luran Plain Excav Chagha Sefid Univ Michigan, Ann Arbor 1977:251-88.
9. Kaboli M. Susa and the ancient heritage of Susiana plain. Inst Humanit Cult Stud Cult Heritage, Archaeol Soc Spec 1996:121-32. [in Persian] [کابلی، میرعابدین. شوش و میراث باستانی دشت شوشان. پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، میراث فرهنگی، ویژه‌نامه گردهمایی باستان‌شناسی، 1373: 121- 132.]
10. Girshman. Apadana Palace of Susa. J Fac Lit Humanit Univ Tehran 1966;51:143-50. [in Persian] [گیرشمن، ترجمه سید ضیا الدین دهشیری. کاخ آپادانای شوش، مجله دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، 1345؛51: 144- 145.]
11. Adams RM. Agriculture and urban life in early southwestern Iran. Science (80- ) 1962;136:109-22. [DOI:10.1126/science.136.3511.109] [PMID]
12. Alizadeh A, Kouchoukos N, Bauer AM, Wilkinson TJ, Mashkour M. Human-environment interactions on the Upper Khuzestan Plains, southwest Iran. Recent investigations. Paléorient 2004:69-88. [DOI:10.3406/paleo.2004.4773]
13. Beateman C, Laetitia D, Vanessa H. Geo-Environmental Investigation. Persian Gulf Shorelines Karkheh, Karun, Jarrahi Rivers A Geo-Archaeological Approach 2005:5-12.
14. Maghsoudi M, Fazeli Nashili H, Azizi H, Gilmour G, Schmidt A. The role of alluvial fan in the distribution of prehistoric settlements from the perspective of archaeological land (Case study: alluvial fan Jajrood Flying and Haji Arab). Nat Geogr Res 2012:1-22. [in Persian] [مقصودی، مهران، فاضلی نشلی، حسن، عزیزی، حسن، گیلمور، گوین، اشمیت، آرمین. نقش مخروطافکنهها در توزیع سکونت‌گاه‌های پیش‌ازتاریخ از دیدگاه زمین‌باستان‌شناسی (مطالعه‌ی موردی: مخروط افکنه ی جاجرود و حاجی عرب)، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی 1391: 22_1.]
15. Heyvaert VMA, Baeteman C. A Middle to Late Holocene avulsion history of the Euphrates river: a case study from Tell ed-Dēr, Iraq, Lower Mesopotamia. Quat Sci Rev 2008;27:2401-10. [DOI:10.1016/j.quascirev.2008.08.024]
16. Rittenour TM. Luminescence dating of fluvial deposits: applications to geomorphic, palaeoseismic and archaeological research. Boreas 2008;37:613-35. [DOI:10.1111/j.1502-3885.2008.00056.x]
| بازنشر اطلاعات | |
 |
این مقاله تحت شرایط Creative Commons Attribution-NonCommercial 4.0 International License قابل بازنشر است. |