RT - Journal Article T1 - Identification of Materials and Colorants in Decorative Mosaic Tiles of Musalla Historical Building in Mashhad JF - JRA YR - 2017 JO - JRA VO - 3 IS - 1 UR - http://jra-tabriziau.ir/article-1-88-fa.html SP - 29 EP - 46 K1 - Mosaic tile K1 - Mashhad Musalla K1 - Petrography K1 - SEM-EDX AB - مصلای مشهد، یکی از بزرگ‌ترین و زیباترین مصلاهای تاریخی ایران است. این مصلا در عصر صفویان و به دستور شاه سلیمان اول صفوی ساخته شده است. طبق کتیبه کاشیکاری ایوان، مصلا در سال 1087 ه.ق، در شرق شهر مشهد بنا شده است. این بنای تاریخی، دارای ایوان مرکزی رفیعی در وسط و دو رواق گنبددار در طرفین است. تزئینات مصلای تاریخی مشهد، شامل: گچبری، کاشیکاری، نقاشی و مقرنس‌کاری است. در دوران صفویه، تمام بناهای مذهبی با تزئینات کاشیکاری، تزیین می‌شد. مهم ترین عنصر تزئینی مصلای مشهد نیز، تزئینات کاشیکاری است. کاشی‌های مصلای مشهد، به رنگ های سفید، سیاه، لاجوردی، فیروزه‌ای، سبز، زرد و قهوه‌ای هستند. برای تعیین ترکیب شیمیایی لعاب کاشی‌ها از روش میکروسکوب الکترونی روبشی مجهز به طیف سنج پراکنش انرژی پرتوی ایکس (SEM-EDX)، استفاده شد. بر طبق نتایج، در لعاب کاشی‌های معرق این بنا، از اکسید قلع به همراه لعاب سربی برای رنگ سفید، از اکسید منگنز برای رنگ سیاه، از اکسید کبالت همراه اکسید منیزیم و فلوئور برای رنگ آبی لاجوردی، از اکسید مس برای رنگ فیروزه‌ای، از ترکیب اکسید آهن و لعاب سربی برای رنگ قهوه‌ای، از آنتیمونات سرب برای رنگ زرد و از ترکیب لعاب سربی همراه اکسید مس برای رنگ سبز استفاده شده است. مقایسه نتایج حاصل از شناسایی ترکیب لعاب کاشیهای صفوی مصلای تاریخی مشهد با نتایج به دست آمده توسط سایر پژوهشگران، حاکی از تشابه عوامل ایجاد رنگ لعاب کاشیهای به‌کار‌رفته در تزیین بناهای تاریخی در طول قرن 17م. (قرن 11ه.ق)، در عصر صفوی در بیشتر مناطق ایران است. علاوه بر این، نتایج حاصل از مقاطع نازک پتروگرافی بدنه کاشی‌ها حاکی از وجود فازهای موسکوویت، هورنبلند، بیوتیت، کواتز و فلدسپار در آن‌ها بود. بر اساس داده‌های حاصل از تجزیه و تحلیل کانی‌شناسی بدنه کاشی‌ها نتایج قابل توجهی در مورد ترکیب این نوع کاشی حاصل گردید. LA eng UL http://jra-tabriziau.ir/article-1-88-fa.html M3 10.29252/jra.3.1.29 ER -