باستان سنجی جایگاهش را در میان سایر علوم یافته است.

  امیر ثناجو

دانش آموخته کارشناسی ارشد باستان سنجی

باستان­سنجی (آرکئومتری) یکی از دانش ­هایی است که در سال­ های اخیر مورد توجه فراوان پژوهش­گران حوزه­ی میراث فرهنگی و باستان­ شناسی قرار گرفته. این دانش، یک نظام بین رشته ­ای محسوب می­ شود که آن را می­توان ادامه ­ی پژوهش­ های شیمی باستان­ شناختی در قرن نوزدهم و نیمه­ ی اول قرن بیستم دانست که در نیمه­ دوم همین قرن، با رشد یافتن دانش باستان­ سنجی این پژوهش ­ها صرفا به شیمی محدود نشده و  سایر علوم طبیعی را نیز در برگرفته است. باستان­ سنجی نیز مانند بسیاری از نظام­ های بین رشته ­ای در ابتدا وام­ دار اصول و روش ­های علوم به کار رفته در آن، مانند شیمی بود ولی به تدریج توانسته است چارچوب و بنیان­ های ویژه ­ی خود را داشته باشد و یک دانش اکادمیک به حساب آید؛ گرچه چنین دانش ­هایی  همیشه متاثر از علوم بنیادین آنها  می ­باشد. امروزه شناخت انسان و جهان و دگرگون ی­های آن­ها، چه در علوم انسانی و چه در علوم طبیعی، ازطریق روش ­های علمی انجام می­ گیرد. باستان­ سنجی نیز به عنوان یک دانش بین رشته ­ای، پلی بین علوم طبیعی و علوم باستان­شناختی به حساب می ­آید که در دهه ­های اخیر توانسته است اصول و چارچوب­های خاص خود را داشته باشد. روش ­های علمی و آنالیزی امروزه جایگزین روش های نظری و بصری برای پاسخگویی به سوالات مطرح در علوم باستان­ شناختی، از سالیابی و لایه­ نگاری تا شناسایی صحت و جعل آثار هنری، شده است. رویکردها و نحوه کاربرد این دانش ارتباط مستقیمی با نگرش و رهیافت­های دیگر حوزه­های مطالعات میراث فرهنگی از جمله باستانشناسی و حفاظت­گران آثار تاریخی دانست؛ کاربرد باستان­سنجی در مطالعات باستان­شناسی بستگی زیادی به رهیافت­ها و مکاتب نظری گوناگون باستان­شناسی دارد. پرسش­هایی که در باستان­شناسی مطرح می ­گردد بیشتر پرسش­ هایی درباره ­ی فرهنگ ­های باستانی­ زمان و مکان، محیط زیست، فناوری، اقتصادساختارها) و جهان­بینی مردمان گذشته است. بنیان تحلیل­ های فرهنگی باستان­شناسی، مدارک باستان­شناختی یا مواد فرهنگی است که مفهوم مدرک باستان­شناختی و نحوه ­ی نگرش به آن در مکاتب نظری، متفاوت بوده و به دلیل همین تفاوت­ ها است که به کارگیری روش­ های علمی و باستان­سنجی در مورد مدارک باستان­ شناختی نیز در کشورها و مراکز آکادمیک مرتبط یکسان نباشد.  به دلیل اینکه باستان­شناسان اروپایی از لحاظ تاریخی پیوستگی زیادی با علوم طبیعی، نسبت به علوم اجتماعی، دارند  باستان­ سنجی ابتدا در اروپا گسترش یافته و نقش مهم خود را حفظ کرده و رابطه­ی خوبی با باستان­ شناسی داشته است. در ایالات متحده و مناطقی که از لحاظ علمی و آکادمیکی تحت تاثیر باستان­ شناسی امریکا هستند، به باستان­ سنجی بیشتر به عنوان یک تخصص اختیاری نگریسته می­ شود تا یک دانش مستقل.

  باستان­ سنجی را می ­توان نمود تفکر علمی و آگاهانه در علوم باستان­ شناختی و هنر دانست. این رویکرد دنیای وسیعی را به روی متخصصین این علوم و همچنین پزوهشگران علوم دیگر به ویژه علوم طبیعی گشوده است تا با همکاری همدیگر افق های جدید را در یافتن پاسخ های علمی و دقیق­تر به پرسش­های مطرح در دانش ­های مطالعاتی میراث فرهنگی بگشایند. امید است نگاه باستان­ سنجانه در بین مدیران و متخصصان میراث فرهنگی کشور به ویژه باستان شناسان و حفاظت­گران آثار تاریخی روز به روز گسترش پیدا کرده و نویدبخش پیشرفت علمی و آکادمیک در این علوم باشد.