سولماز حسینیپناه صومعه سرایی
کارشناس ارشد مرمت اشیا تاریخی-فرهنگی

نگارش و بازخوانی تاریخ اشیاء باستانی گرچه از دیر باز معمول بوده است، اما بااهمیت یافتن آن در دوره معاصر، توجه باستانشناسان بیشتر به آن جلب شده است. شناخت میراث گذشتگان نیازمند برداشتن گام های استوار در انجام پژوهش و تحقیقات هدفمند علمی است لذا شناخت و بازکاوی زوایای آشکار و پنهان آثار باستانی از اساسی ترین دغدغه های فکری و فرهنگی صاحبنظران فعال در این رشته است. استفاده از روش های علمی در پاسخگویی به سؤالات پیش روی باستانشناسان به آگاهی از فناوری گذشته چون شناسایی و چگونگی آمادهسازی ابزار و مواد به کار رفته در ساخت آثار، بررسی روش های تولید اشیاء باستانی، کمی کردن دادههای باستانشناختی و ظهور علم باستانسنجی منتهی گردید. در این راستا واژه باستانسنجی نیز به شکل رسمی در سال 1958 میلادی با انتشار مجله ای تحت این عنوان در دانشگاه آکسفورد استعمال شد. در حقیقت باستانسنجی دانشی میان رشته ای است که به منظور شناسایی و تحلیل روش های کاربردی تولیدی و صنعتی گذشتگان با بهره گیری و مدیریت روش های سنجش دستگاهی، علوم طبیعی و مهندسی با پاسخگویی به سؤالات باستانشناسان به پیشبرد علم باستانشناسی و در نهایت تدوین تاریخ علم در جهان می انجامد. از آن جایی که تاریخ تمدن ها و جوامع بشری در چارچوب تاریخ جهانی و به عنوان جزیی از آن معنا می یابد لذا یکی از نتایج و کاربردهای مهم داده های بهدست آمده از دانش باستانسنجی، بررسی همه جانبه جوامع و استقرارهای کهن چون فهم چگونگی پیوند و ارتباط آنها با عرصه جغرافیایی محدود و مشخص زیست آنها و نحوه انتقال احتمالی این تجربه به سایر تمدن ها و جوامع بشری از طریق راههای بازرگانی و روابط تجاری و اقتصادی یا گسترش منطقه ای است. سرزمین ایران نیز با توجه به تنوع جغرافیایی از گذشته های دور مورد توجه اقوام مختلف بوده و تمدن آن چه در دوران پیش از تاریخ و چه تاریخی نقش برجسته ای در تکامل فرهنگ و تمدن بشری داشته است و مصدر مطالعات عدیده انسان شناسی، مردم شناسی و باستانشناسی تلقی میگردد. اما با وجود پیشینه 200 ساله تحقیقات آزمایشگاهی بر روی اشیاء باستانی، سابقه این پژوهش ها در ایران تنها به چند دهه می رسد و مطالعات باستانسنجی کمتر به شکل جامع و عملی مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که در برنامه ریزی های کلان کشوری پیرامون مسائل فرهنگی نمیتوانیم سیاست و سایر حوزه های دیگر را نادیده بگیریم، با توجه به نقش مهم دولت در حیات اجتماعی، نگاه عمومی آن به ساختار فرهنگی و تاریخی جامعه و به تبع آن تبیین سیاست گذاری های مناسب در حوزه میراث فرهنگی در پیشبرد دانش باستانسنجی و اهداف آن در ایران در راستای آشکارسازی و حفظ ارزش های میراث فرهنگی تعیین کننده است.
|