سولماز حسینی­پناه صومعه سرایی

کارشناس ارشد مرمت اشیا تاریخی-فرهنگی

نگارش و بازخوانی تاریخ اشیاء باستانی گرچه از دیر باز معمول بوده است، اما بااهمیت یافتن آن در دوره معاصر، توجه باستان­شناسان بیشتر به آن جلب شده است. شناخت میراث گذشتگان نیازمند برداشتن گام­ های استوار در انجام پژوهش­ و تحقیقات هدفمند علمی است لذا شناخت و بازکاوی زوایای آشکار و پنهان آثار باستانی از اساسی­ ترین دغدغه ­های فکری و فرهنگی صاحب‌نظران فعال در این رشته است. استفاده از روش­ های علمی در پاسخگویی به سؤالات پیش روی باستان­شناسان به آگاهی از فناوری گذشته چون شناسایی و چگونگی آماده­سازی ابزار و مواد به کار رفته در ساخت آثار، بررسی روش­ های تولید اشیاء باستانی، کمی کردن داده­های باستان­شناختی و ظهور علم باستان­سنجی منتهی گردید. در این راستا واژه باستان­سنجی نیز به شکل رسمی در سال 1958 میلادی با انتشار مجله ­ای تحت این عنوان در دانشگاه آکسفورد استعمال شد. در حقیقت باستان­سنجی دانشی میان رشته ­ای است که به منظور شناسایی و تحلیل روش ­های کاربردی تولیدی و صنعتی گذشتگان با بهره ­گیری و مدیریت روش ­های سنجش دستگاهی، علوم طبیعی و مهندسی با پاسخگویی به سؤالات باستان­شناسان به پیشبرد علم باستان­شناسی و در نهایت تدوین تاریخ علم در جهان می ­انجامد. از آن جایی که تاریخ تمدن­ ها و جوامع بشری در چارچوب تاریخ جهانی و به عنوان جزیی از آن معنا می­ یابد لذا یکی از نتایج و کاربردهای مهم داده ­های به­دست آمده از دانش باستان­سنجی، بررسی همه جانبه جوامع و استقرارهای کهن چون فهم چگونگی پیوند و ارتباط آن­ها با عرصه جغرافیایی محدود و مشخص زیست آن­ها و نحوه انتقال احتمالی این تجربه به سایر تمدن­ ها و جوامع بشری از طریق راه­های بازرگانی و روابط تجاری و اقتصادی یا گسترش منطقه ­ای است. سرزمین ایران نیز با توجه به تنوع جغرافیایی از گذشته ­های دور مورد توجه اقوام مختلف بوده و تمدن آن چه در دوران پیش از تاریخ و چه تاریخی نقش برجسته ­ای در تکامل فرهنگ و تمدن بشری داشته است و مصدر مطالعات عدیده انسان­ شناسی، مردم­ شناسی و باستان­شناسی تلقی می‌گردد. اما با وجود پیشینه 200 ساله تحقیقات آزمایشگاهی بر روی اشیاء باستانی، سابقه این پژوهش­ ها در ایران تنها به چند دهه می ­رسد و مطالعات باستان­سنجی کمتر به شکل جامع و عملی مورد توجه قرار گرفته است. از آن­جا که در برنامه ­ریزی­ های کلان کشوری پیرامون مسائل فرهنگی نمی­توانیم سیاست و سایر حوزه ­های دیگر را نادیده بگیریم، با توجه به نقش مهم دولت در حیات اجتماعی، نگاه عمومی آن به ساختار فرهنگی و تاریخی جامعه و به تبع آن تبیین سیاست ­گذاری­ های مناسب در حوزه میراث فرهنگی در پیشبرد دانش باستان­سنجی و اهداف آن در ایران در راستای آشکارسازی و حفظ ارزش ­های میراث فرهنگی تعیین کننده است.