نوشته ی معین اسلامی

ژئو مواد در زیر میکروسکوپ

(Geomaterials under the microscope: A colour guide)

عنوان فارسی کتاب در واقع ترجمه یک به یک از واژه Geomateials است که در به‌طور تخصصی به توضیح و تحلیل مقاطع میکروسکوپی مواد معدنی مورد استفاده در ساخت و ساز می پردازد. کتاب نوشته جرمای، اینگهام بطور تمام رنگی و در ۱۸۹ گردآوری شده است. اگرچه کتاب بطور تخصصی برای مخاطب مرتبط با میراث فرهنگی نوشته نشده است اما در عین حال بدلیل سابقه و تجربه نویسنده و همچنین توضیح دقیق و شفاف و همچنین تصاویر فوق العاده با کیفیت از اتفاقات شیمیایی معمول در مواد معدنی پر کاربرد در ساختمان، مطالعه این کتاب برای مطالعات باستان سنجی و حفاظت و مرمت مواد ساختمانی بسیار مفید خواهد بود. قابل ذکر است که بسیاری از نمونه مثال های کتاب نیز از نمونه های تاریخی برداشته شده اند. تقریبا می توان این کتاب را اولین کتاب جامع و تخصصی بررسی میکروسکوپی این مواد به حساب آورد. تا کنون از سال ۲۰۱۰ تا کنون ۳ ویرایش از کتاب به چاپ رسیده است. مطالب این نوشتار به بررسی ویرایش سوم کتاب در سال ۲۰۱۳ اختصاص یافته است.

در فصل اول نویسنده مقدمه ای از روش های تهیه مقطع، تجهیزات و مواد مورد استفاده و لغات تخصصی مورد استفاده در سنگ نگاری بدست می دهد.

در فصل دوم به بررسی سنگ های ساختمانی پرداخته می شود. در همین راستا ویژگی های عمده هر سه نوع طبقه بندی عمده سنگ ها شامل سنگ های رسوبی، آذرین و دگرگونی در زیر میکروسکوپ مورد بحث قرار می گیرد. مقاطع مختلفی از هر سه نوع سنگ در زیر میکروسکوپ تفسیر و تحلیل شده اند. انواع ساختارهای آهکی در سنگ های رسوبی یا انواع دانه های کواترز در سنگ های آذرین توضیح داده شده اند. همچنین به انواع ساختارهای کریستالی گچ در سنگ ها اشاره شده است. یکی از قسمت های مهم این بخش مطالعه پروسه تخریب سنگ در مقاطع نازگ یا شفاف است. پروسه تخریب بعضی از سنگ های ساختمانی با تصاویر دقیق و با کیفیت توضیح داده شده اند.

در فصل سوم به بررسی رسوبات ریز دانه مورد استفاده در مصالح ساختمانی پرداخته شده است. در فصل چهارم به موضوع افزوده ها اختصاص یافته است. افزوده ها در واقع طیف متنوعی از از انواع مواد را در برگرفته و در ساختار بسیاری از مواد ساختمانی، سفال ها، ملات و سرامیک کاربرد دارد. افزودنی ها تعیین کننده خواص فیزیکی مواد ترکیبی بوده و به همین دلیل نیز شناخت دقیق آنها نقش مهمی در پیش بینی خواص احتمالی مواد دارند.

فصل پنجم به سیمان و بتن اختصاص یافته است. مطالعه این بخش بخصوص برای آن دسته از محققینی که بروی تاثیر سیمان بر مصالح تاریخی کار می کنند حاوی نکات بسیار ارزشمندی خواهد بود.  ساختارهای شیمیایی متفاوت سیمان از زمان هیدراتاسیون تا گیرش، در زیر میکروسکوپ بحث شده اند. خواص فیزیکی مانند تخلخل، پرکننده ها و همچنین تخریب بافت بتون بطور مفصل در زیر میکروسکوپ بررسی شده و توضیح و تفسیر دقیقی از مشخصات کلی سیمان و بتون بدست داده است. علاوه بر این ساختارهای متفاوتی از نسبت های ترکیبی سیمان و آب مورد مطالعه قرار گرفته است. این بخش از مهمترین بخش های کتاب می باشد که بطور مفصل پروسه تمام اتفاقات فیزیکی و شیمیایی در مورد سیمان در آن ذکر شده است. در ادامه در بخش ششم به توضیح مختصری از انواع بتون های ترکیبی رایج با سیمان پرداخته شده است.

در فصل هشتم به مطالعه ملات، اندود و پوشش های دیوار پرداخته شده است. انواع ملات های پایه گچی و آهکی در زیر میکروسکوپ پبت شده اند و با شرح کامل در این بخش آورده شده اند. همچنین تمام مواد و موارد مرتبط با آنها نیز به تفسیر شرح داده شده اند.

در بخش بعدی به مطالعه مواد ترکیبی حرارت دیده مانند آجر، سرامیک و تراکوتا در زیر میکروسکوپ پرداخته شده است. تمامی اجزا، پروسه های شیمیایی، ترکیب و ساختار مورد مطالعه قرار گرته اند. اگرچه منابع دیگری وجود دارند که به تفسیر به مطالعه مقاطع میکروسکوپی مواد سرامیکی در آثار فرهنگی تاریخی پرداخته اند در عین حال بررسی دقیق آجر به عنوان مصالحی که از قدیم تا به امروز مورد استفاده در ساختمان بوده است، نکات قابل توجهی برای مطالعه دارد. 

در آخرین فصل به مطالعه نمونه مصالح ترکیبی با قیر پرداخته شده است. این فصل اگرچه به اختصار نوشته شده است اما مطالعه این قسمت بخصوص برای پژوهشگر ایرانی که در نقاط مختلف می تواند با چنین ملاتی مواجه شود خالی از فایده نخواهد بود. در پایان همانطور که قبلا نیز ذکر گردید کتاب حاضر اگرچه مختصر و اگرچه برای مخاطب خاص در میراث فرهنگی نوشته نشده است، اما بدلیل وجود نمونه های فراوان از آثار تاریخی و همچنین شباهت بسیاری از مواد مورد استفاده در گذشته و امروز مطالعه آن نکات قابل توجهی را بازگو خواهد نمود. این کتاب مصور با مجموعه ای از تصاویر با کیفیت میکروسکوپی تصویر بهتر و دقیق تری از خواص و واکنش های سیمیایی مواد معدنی با محیط اطراف بدست می دهد. بخصوص برای محققان و پژوهشگران فعال در حیطه مواد و مصالح ساختمانی کتاب می تواند مرجع مناسبی درک بهتر فرایندهای شیمیایی در مقیاس میکروسکوپی باشد.

لینک دسترسی به فهرست مطالب کتاب در گوگل بوک در پایین آورده شده است:

https://books.google.de/books?id=OarqeZjOg7gC&lpg=PP1&hl=de&pg=PP1#v=onepage&q&f=false

اطلاعات کتابشناسی:

Ingham, J. P. (2013). Geomaterials under the microscope: A colour guide (third ed.). Manson Publishing.