نوشته ی معین اسلامی

میکرو باستان شناسی: اطلاعات ورای یافته های عینی باستان شناسی

  (Microarchaeology; beyond visible archaeological record) 

این کتاب از انتشارات دانشگاه کمبریج در سال ۲۰۱۰ به قلم استفان وینر ^[1] منتشر شده است. تمرکز کتاب آنچنان که در مقدمه آن آمده است بروی معرفی کاربرد روش های علوم طبیعی است که در استخراج و تحلیل آن دسته از اطلاعات باستان شناسی که بطور مستقیم و عینی به نظر نمی رسند کاربرد دارند. دلیل نام گذاری کتاب نیز به تفسیر نویسنده از همین روست.  در واقع هدف اصلی از نوشتار کتاب نه صرفا معرفی روش ها و شیمی مواد که در واقع نحوه استفاده از این اطلاعات در تحلیل و پردازش نتایج باستان شناسی است، هرچند که برای نیل به هدف در مواردی به معرفی و توضیح روش و شیمی مواد پرداخته شده است اما توضیح و تفسیر استفاده از نتایج بدست آمده درتحلیل های باستان شناسی  نقطه قوت کتاب محسوب می شود.

کتاب در ۱۲ فصل تعریف شده که طیف گسترده ای از انواع مواد بدست آمده از حفاری های باستان شناسی را در بر می گیرد. اگرچه عناوین در فصل بندیها چندان نزدیک به هم به نظر نمی رسند اما در خود متن پیوستگی و ارتباط منطقی مناسبی بین محتوای فصول در نظر گرفته شده است. فصل اول مطابق معمول، با مقدمه ای از تاریخچه شروع مطالعات باستان سنجی و کاربرد روش های علوم طبیعی و اهمیت آنها شروع می شود. در فصل دوم به معرفی کلی روش های سالیابی پرداخته شده با موضوع منشا یابی انواع مواد باستانی ادامه می یابد.به خصوص این بخش در زمینه باستان شناسی پیش از تاریخ حاوی مطالب در خور توجهیست. در فصل سوم به روش های کنترل داده هاو نقایص در شواهد بدست آمده از سایت های باستان شناسی پرداخته می شود. از بخش های مهم این فصل بررسی کمبود مدارک و شواهد و یا تغییر و تحول در شواهد باستان شناسی بدست آمده به دلایل طبیعی و مصنوعی از جمله پروسه تخریب مواد تاریخیست است. در فصل چهارم علاوه بر توضیح مختصر روش های شناسایی کانی ها  به طور مفصل به توضیح بعضی از کانی های معمول در یافته های معدنی مواد باستانی شناسی پرداخته است. اهمیت این فصل بخصوص در توصیح مفصل و کاملی از شکل گیری، خواص و ایزومورف های  کانی کربنات کلسیم است که نقش مهمی در مطالعه سفال های تاریخی دارد. کلسیت، دولومیت و آراگونیت به تفصیل در این بخش شرح داده شده اند. در فصل پنجم به مطالعه مواد آلی بطور ویژه دندان و استخوان پرداخته شده است. تمرکز در این فصل بروی ارایه توضیح کاملی از تمام پتانسیل های موجود در استخراج اطلاعات از این دو ماده مهم باستان شناسی می باشد. در فصل ششم مطالعه بروی مواد آلی با توضیح دانه ها و هاگ های گیاهی، صدف ها و سخت پوستان میکروسکوپی ادامه می یابد. این فصل بخصوص اطلاعات مناسبی در زمین باستان شناسی و دیرین شناسی فراهم می آورد. در فصل هفتم که یکی از جالب ترین بخش های این کتاب نبز هست به بررسی و بازسازی شواهد آتش و حرارت دهی در سایت های باستان شناسی پرداخته شده است. اگرچه تمرکز بروی باستان شناسی پیش از تاریخ و مطالعات زمین باستان شناسیست اما در عین حال اطلاعات مناسبی نیز در مورد سفال ها و ملات های تاریخی نیز ارایه شده است. در فصل هشتم توضیح مقدماتی از کاربرد روش های زیست شناسی ملکولی بخصوص در استخراج ملکول های سنگین از سلول ها و سایر مواد بدست داده است. از جمله استخراج مواد پروتینی، چربی ها و DNA باستانی شرح داده شده است. این اطلاعات در واقع برای بازسازی رژیم غذایی، وضعیت اقلیمی و مواردی از این دست کاربرد فراوان در باستان شناسی پیش از تاریخ دارند. از جمله اطلاعات بسیار مفید در این بخش نحوه حفظ، نمونه برداری و استخراج اطلاعات از باقایای مواد آلی مکشوفه در سایت های باستان شناسی و یا بعنوان نمونه بقایای غذایی باقی مانده در ظروف سفالیست. فصل نهم با عنوان قوم باستان شناسی تا حدودی صرفا در بر دارنده موضوعات باستان شناسیست اما در فصل بعد به کیفیت روش های سالیابی قطعی و مواردی که باید برای حصول نتیجه قابل اطمینان بدان توجه شود پرداخته شده است. در فصل یازدهم نیز مروری بر آنچه گفته شده با تمرکز بیشتر برای تکمیل و تصحیح اطلاعات دارد. آخرین فصل کتاب به توضیح و تفسیر اطلاعات بدست آمده از طیف سنجی مادون قرمز در شناسایی تعدادی از ترکیبات معدنی پر کاربرد در مواد باستانی و بطور کلی کاربرد آن در باستان شناسیست. بخصوص آنچه در این فصل بسیار با اهمیت جلوه می کند شرح و تفصیل کاملی از کاربرد این روش در شناسایی و تحلیل پیک های مختلف بدست آمده از مواد باستانی و بخصوص کانی های کلسیت و کوارتز است که پایه دانش بسیار مناسبی در مطالعه سرامیک ها و ملات های تاریخی فراهم می اورد. در نهایت بعنوان توصیه شخصی مطالعه  فصول ۳-۴-۷ و ۱۲ برای کسانی که در حیطه مواد معدنی فعالیت دارند خالی از فایده نخواهد بود.

 لینک دسترسی به کتاب و امکان دانلود فهرست مطالب در زیر درج شده است:

 http://www.cambridge.org/us/academic/subjects/archaeology/archaeology-general-interest/microarchaeology-beyond-visible-archaeological-record#contentsTabAnchor

اطلاعات کتاب شناسی :

(Weiner 2010)

Weiner, S. (2010). Microarchaeology : Beyond the visible archaeological record. New York: Cambridge University Press. Retrieved from WorldCat.