باستانسنجی به‌مثابه کاربرد علوم طبیعی در باستانشناسی
علی دانشی
کارشناس ارشد باستانشناسی و کارشناس پایگاه میراث فرهنگی جیرفت
باستانسنجی در یک تعریف ساده استفاده از علوم طبیعی در باستانشناسی است که طیف وسیعی از روشهای فیزیکی و شیمیایی را در برمی‌گیرد؛ استفاده‌ای که باستانشناسی از این تکنیک‌ها میبرد بسیار متنوع و از طرفی در نتایج و تحلیل‌های نهایی تعیین‌کننده است، از جمله این روش‌ها ژئومگنتیک و ژئوفیزیک است که میتواند در بررسی‌ها و کاوش‌های باستانشناسی تأثیر زیادی داشته باشد و باعث صرفه‌جویی در وقت و هزینه گردد؛ به‌ویژه که امروزه توسعه روزافزون زندگی شهرنشینی، افزایش پروژه‌های عمرانی در حریم شهرها و روستاها تهدید زیادی علیه محوطه‌ها و آثار باستانی ایجاد کرده است و در بسیاری از موارد ذکرشده ممکن است زمان کافی برای فعالیت‌های سنتی باستان‌شناختی وجود نداشته باشد؛ که در این‌گونه شرایط میتوان با استفاده از روشهای ژئوفیزیکی در مدت کوتاهی بدون برهم زدن شرایط طبیعی زمین به نتایج مفیدی دست‌یافت. یا تأثیری که فن‌های باستانسنجی در مواردی مانند تاریخ‌گذاری مطلق و منشأ یابی منابع مورد استفاده در ساخت یافتههای مختلف (سفالی، سنگی، فلزی و...) باستانشناسی دارد بدون استفاده از دانش باستانسنجی و فن‌های آن غیرممکن است. به‌طورکلی نقش علوم طبیعی در پیشرفت‌ها و تحولات باستانشناسی مخصوصاً در دهههای اخیر غیرقابل‌انکار است و از طرفی امروزه با پیشرفت سریع علم در زمینههای مختلف، فرصت‌ها و شرایط بیشتری جهت استفاده این علوم در باستانشناسی مهیا شده است، و وجود رشتهای تخصصی در دانشگاه‌ها به نام باستانسنجی امری لازم به نظر میرسد که میتواند زمینهی تربیت نیروهای متخصص دانشگاهی در کشور را فراهم کند و به توسعه و پیشرفت دانش بومی کشور نیز کمک کند. لزوم معرفی و اطلاع‌رسانی بیشتر درزمینه‌ی این دانش و روش‌ها و شیوه‌های استفاده از آن در باستانشناسی و انتشار نتایج پژوهش‌های انجام‌شده برای دانشجویان و محققان علاقهمند در این زمینه از یک‌سو و درعین‌حال عدم وجود هرگونه منبع اطلاع‌رسانی موثق و علمی از سوی دیگر؛ ضرورت وجود نشریات تخصصی مرتبط در این زمینه را آشکارتر میکند، در دنیای امروز که عصر اطلاعات و رسانه‌هاست حمایت و پشتیبانی از نشریات تخصصی درزمینه‌ی باستانسنجی و به دنبال آن چاپ مقالههای علمی و تخصصی به گسترش و اشاعهی اطلاعات، و نتایج پژوهش‌های این دانش منجر شده و زمینه‌ساز تبادل آرا و نظرات مختلف در این زمینه خواهد گردید و زمینه‌ساز رشد و پویایی این علم در کشور خواهد شد.
علی دانشی/ اردیبهشت ۱۳۹۵
