سودابه یوسف ­نژاد

دانشجوی دکتری مرمت اشیاء تاریخی و فرهنگی، دانشگاه هنر تهران.

اندیشه­ی جستجو­گر انسان آگاه پیوسته در راه شناخت حقیقت در تکاپوست؛ چنان­که بنیان همه­ی پژوهش­های علمی را می­توان به­نوعی تلاش انسان برای یافتن حقیقت دانست. انسان در جهان پیرامون خود با پرسش­های بسیاری روبروست و در دایره­ی علاقمندی­های خویش به گزینش و کنکاش برای یافتن پاسخ  آن­ها  برمی­خیزد؛ و این توان علمی و هوش و فراست اوست که آمیخته با  ابزارمندی، راه را به­سوی دانستن حقیقت می­گشاید.

طرح پرسش­های علمی در مورد آثار تاریخی- فرهنگی در مقام شواهد تکرار ناشدنی زمان، و شیوه­ای که پژوهش­گر را برای یافتن پاسخ­های آن­ها به جنبش و تعالی وا­ می­دارد، به­عنوان رهیافتی در پاسداشت و نگهداری میراث فرهنگی این مرز و بوم،  ارزشمند و قابل ستایش است. در این میان باستان­سنجی را می­توان دانشی کارآمد،  مرتبط با سایر علوم  در باستان­شناسی دانست که مشاهده­ی دقیق و تجزیه و تحلیل برای رسیدن به شناخت  را در بسیاری از آثار تاریخی-فرهنگی ساخته شده از مواد آلی و معدنی مختلف بنیان می­نهد. این علم در رویارویی با  آثار تاریخی-فرهنگی،  با  آغازگری  پرسش­هایی بنیادین درباره­ی زمان، مکان، فنون ساخت، مواد به­کار رفته و کاربرد آن­ها، راه را برای دستیابی به شناخت علمی می­گشاید.  بدین قرار با تمرکز بر گوناگونی مواد و مصالح  و فناوری­های  به­کار رفته در  آثار گذشته، می­توان گفت، باستان­سنجی روش علمی فراگیری است که در بطن خود ابزارمندی و کنجکاوی انسان برای شناخت گذشته را در بر دارد؛ که با پیمودن طریق علمی، از مشاهدات و بررسی­های اولیه در اثر تاریخی تا کاربرد انواع روش­های پیشرفته­ی دستگاهی به منظور تجزیه­ی شیمیایی و شناسایی مواد را فرا می­گیرد. رهیافتی با تمرکز بر پاسخ پرسش­هایی که دست­یابی به آن­ها علاوه بر روشن­گری در نکات نهفته و ناشناخته­ی گذشته، نقش اساسی و غیر قابل انکاری را در برنامه­ریزی برای نگهداری و حفاظت علمی آثار تاریخی می­تواند برعهده داشته باشد. پایه و اساس چنین گستره­ای که وسعت آن تابع تنوع مواد گوناگون به­کار رفته در آثار تاریخی است، تعامل و همکاری میان رشته­های مختلف علوم را می­طلبد. اتّحادی با محوریت اثر مورد مطالعه، که دغدغه­ی اصلی آن یافتن حقایق علمی است. هم­افزایی گرایش­های مختلف علوم در باستان­سنجی در سایه­ی مدیریتی آگاهانه، و تعاملی هم­گرا نتایج ارزشمندی را در رمزگشایی و شناخت علمی پیشینه­ی چندین هزارساله­ی فنّی – باستانی کشور و شناساندن و درک شاخصه­های ارزش­مند آن برای برنامه­ریزی­های حفاظتی خواهد داشت.

تهران،  آبان ماه 1395